Giáng sinh của Marthe
Anatole Le Braz (1859-1926)
Tuyết rơi nhẹ nhàng từng bông, như một lớp bông gòn êm ả dập tắt tiếng chuông vang lên từ khu phố thấp, báo hiệu lễ Giáng sinh.
Căn phòng là một phòng trẻ em, nhỏ xíu, với một cửa sổ duy nhất được che bằng rèm vải lampas trắng đóng kín mít...
Họ ngồi cả hai bên lò sưởi, nơi ngọn lửa bập bùng: ông, ít nhất năm mươi tuổi, râu thưa và ngả màu xám, gương mặt rất mệt mỏi; bà, còn trẻ, đang ở độ tuổi ba mươi tròn đầy quyến rũ, nhưng đôi mắt thâm quầng như do những đêm thức gần đây: buồn bã, cả hai người, một nỗi buồn mà người ta cảm thấy đè nặng trong căn phòng chật hẹp.
Bà, ngả người trên ghế dài, bàn chân khoanh lại, đầu ngả ra phía sau, bàn tay chắp lại, trong một tư thế buông xuôi, ở đầu hàng mi nhắm hờ, một giọt nước mắt thoáng run rẩy, rồi rơi xuống; ông, thân người nghiêng về phía trước, khuỷu tay kê trên đầu gối và ngẩn ngơ cầm cái cặp gắp than.
Cả hai đều im lặng.
Trong im lặng, người ta chỉ nghe thấy tiếng lách tách nhẹ của khúc củi, đôi khi một tiếng nổ bất ngờ khiến những tia lửa bắn tung tóe, và, rất xa trong đêm, tiếng chuông đơn điệu chào mừng sự gi강림của Chúa Hài Đồng.
Vâng! Người ta còn nghe thấy, nhưng hầu như không rõ, một hơi thở dồn dập khi thì dường như sắp tắt lịm, khi thì trở nên the thé như tiếng rít của một cái ống bễ thủng.
Tiếng ấy phát ra từ một chiếc giường tre nhỏ, được đặt ấm áp trong một góc phòng, bên phải lò sưởi ngăn cách nó với cửa sổ, những tấm voan dài buông từ trần nhà phủ kín cả chiếc giường.
Đã mười ba ngày, – mười ba ngày và mười ba đêm –, cô bé nằm đó, gần như hấp hối, Marthe Daunoy đáng thương, đứa con duy nhất mà ông chủ tịch tòa án dân sự có được với người vợ, họ d'Escoublas. Cô luôn yếu ớt và gầy guộc, với đôi vai quá khép lại không chịu để sự sống tràn vào. Lần đầu tiên cô mở đôi mắt xám nhạt của mình ra với thế giới này, người ta có thể đọc được trong đó nỗi hoài niệm mơ hồ về một xứ sở khác đã rời bỏ một cách miễn cưỡng, và đôi mắt ấy không bao giờ mất đi vẻ thất vọng đó. Người ta đã cho cô bú từ vú đầy đặn như vú bò của một bà vú em xứ Normandie; nhưng môi cô không bao giờ chịu mở ra đón dòng sữa quá sung sức ấy. Người ta đã đưa cô đi dạo dọc các bãi biển, trong ánh sáng trong trẻo và thấm thía của chân trời Địa Trung Hải, người ta mang cô về trống rỗng, trong suốt như thể mặt trời vốn phải tạo cho cô một thân thể đã hút hết chút ít mà cô có. Giờ đây cô sắp chết ở tuổi chín, trong ngôi nhà cổ nghiêng cao trên sườn đồi nơi rải rác, hướng ra biển, một khu ngoại ô yên tĩnh của một thị trấn nhỏ xứ Bretagne, cô sắp chết, trong khi Chúa Giê-su đang giáng sinh, Đức Chúa Trời của tuổi thơ, má hồng hào, tóc vàng xoăn, mà người ta đã đưa cô đến thăm ở nhà thờ lớn, một đêm trước đó, và Người đã mỉm cười với cô thật dễ thương từ chiếc nôi rơm của Người, dưới những cành thông tượng trưng cho mái che của máng cỏ.
– Mẹ ơi! một giọng nói thì thầm yếu ớt đến nỗi người ta tưởng như một hơi thở.
Bà Daunoy, giật mình đứng dậy, đã cúi xuống giường; ông chủ tịch đã đứng dậy sau lưng bà một cách cẩn thận...
– Mẹ đây, Marton yêu quý!
– Tiếng chuông mình nghe, là cho lễ Giáng sinh phải không mẹ?
– Đúng vậy, con yêu: chúng đã đánh thức con, những chiếc chuông hư đó!
– Ồ! Con rất vui... Sửa gối cho con đi mẹ, để con nghe rõ hơn...
Như để đáp lại lời gọi của đứa bé bệnh tật đáng thương, tiếng chuông vội vã những nốt nhạc, gửi chúng rung động hơn xuyên qua không gian.
– Mẹ ơi, những chiếc chuông đang nói gì vậy?
– Chúng bảo rằng phải ngủ ngoan lắm, khi mình đang ốm đau, ông chủ tịch lên tiếng, người đã lẻn đến đầu giường.
Marthe nhìn lên ông bằng đôi mắt to dần lên vì cơn sốt.
Lúc ấy, từ con đường chạy dọc theo hàng rào vườn, một bài hát vang lên, một trong những điệu hát buồn bằng tiếng Bretagne mà những đứa trẻ ăn mày trong vùng thường hát lảng vảng từ nhà này sang nhà khác, vào đêm Chúa Giáng sinh.
Ai là người đang đến kia, chậm rãi thế? Đó là Mẹ của Chúa, Đấng tạo nên vòm trời; Đó là Mẹ của Chúa, Đấng tạo nên đất dịu dàng, Và bông hoa đang nở, và hạt lúa xanh đang mọc! Với chiếc áo trắng của Người, với chiếc áo choàng xanh, Người đến chậm rãi, vì Người đang mang theo một Đức Chúa Trời...
Trong những câu thơ ngây thơ này, với giọng điệu gần như thuộc Kinh Thánh, câu chuyện duyên dáng về chuồng bò Ga-li-lê từ từ được kể lại.
Rồi, bỗng chốc biến thành một loại lamento, một lời khẩn cầu đau thương, bài thánh ca kết thúc:
Chúa Giê-su đến vì những người nghèo khó... Chúng con không có bánh và thân thể chúng con trần trụi. Đến tất cả những ai có mặt ở đây, xin chào và hân hoan! Đấng Chúa Trời của lòng thương xót đã sai chúng con đến với quý vị. Trong số những người sẽ chết không ai bị chết đời đời, Nếu họ bố thí cho những người mà Chúa Giê-su đã đến vì họ.
Có người vừa gõ cửa kín đáo.
– Vào đi!
Đó là Guillemette, một trong những người hầu, người được Marthe yêu thích, và đã thức chăm sóc cô nhiều đêm.
– Ông có cho gì không ạ?... Đó là những đứa trẻ ăn mày đang xin quà Giáng sinh.
– Đây, và bảo chúng đi hát xa đến nỗi không nghe thấy chúng nữa! ông chủ tịch càu nhàu, rút từ túi áo ra một đồng tiền bạc và đặt vào bàn tay đưa ra của người hầu.
– Không! Con không muốn! đứa bé bệnh rên rỉ... Guillemette!
Người hầu lại gần hơn, với bước chân nhẹ nhàng.
– Guillemette, đứa trẻ tiếp tục, cô sẽ dẫn một trong số chúng đến đây; chính con sẽ trao quà Giáng sinh.
Ông chủ tịch nhún vai, với vẻ cam chịu, nhìn vợ mình. Và cả hai trao đổi suy nghĩ thầm lặng này: "Ý thích của Marthe, điều thiêng liêng!"
– Bố ơi, bố làm ơn đem ví của con đến: nó ở đó, trong cái tủ này.
Bằng ngón tay, ngón tay gầy yếu của mình, Marthe chỉ vào một giá đỡ có một chiếc giỏ đầy đồ chơi trẻ em.
Ông Daunoy lần lượt lấy chúng ra, và cuối cùng đưa ra một chiếc ví nhỏ bằng ngà.
– Cái này à?
– Vâng! Cho con...
Lại có tiếng gõ cửa. Trên ngưỡng cửa phòng, một cậu bé xuất hiện, Guillemette xô từ phía sau, để bắt cậu đi vào. Cậu bóp trong tay một mảnh vải vụn mơ hồ đã từng là một chiếc mũ beret và cậu đi bằng bước chân do dự, chỉ bước trên đầu ngón chân, đã cởi dép gỗ ở cuối cầu thang. Khuôn mặt cậu, rất thanh tú, như bị che phủ bởi những lọn tóc vàng dài, qua đó đôi mắt cậu sáng lên, trong veo, như hai dòng nước trong veo phản chiếu những cành liễu rũ bị gỉ sét bởi mùa thu rối bời; gần như ngay bên dưới đôi môi đỏ của cậu nổi bật như một bông hoa máu.
Ngay khi cậu nhìn thấy, giữa người phụ nữ tựa vào chân giường và người đàn ông đứng ở đầu giường, cái đầu nhỏ như sáp đang lay động yếu ớt để động viên cậu, cậu tiến thẳng về phía cô, với dáng đi như người mộng du lo lắng.
– Em tên gì? Marthe hỏi.
– Jean!
– Jean gì?
– Người ta chỉ gọi tôi là Jean.
– Ngoài kia có bao nhiêu người?
– Có Pierre và Madeleine và Jacques, và Joseph, và Nicodème...
– Và em, người bệnh ngắt lời, mỉm cười, thấy cậu đã đếm trên năm ngón tay những cái tên và cậu dừng lại như bối rối, trước khi tiếp tục liệt kê.
– Vâng, tôi, và anh trai tôi đã phải ở với chúng tôi, nhưng đã chết.
– À!... anh ấy đã chết lâu chưa?
– Tôi không biết.
Có một khoảng im lặng. Đứa bé bệnh đã nhắm mắt và dường như đang suy nghĩ. Bỗng nhiên cô mở mắt ra và cố gắng tập trung thành một chùm ánh sáng lan tỏa của đôi mắt mình, để nhìn chằm chằm vào cậu ăn mày.
– Cầm lấy cái này, cô nói, đưa cho cậu chiếc ví nhỏ bằng ngà. Em sẽ chia những gì trong đó cho các bạn của em, để nhớ về mình và anh trai lớn của em đã chết.
Cả ông chủ tịch lẫn vợ đều không can thiệp: "Ý thích của Marthe, điều thiêng liêng!"
Guillemette đã đẩy cậu bé qua vai và biến mất cùng cậu, sau khi đóng cửa nhẹ nhàng.
– Họ sẽ rất vui, phải không bố?
– Bố nghĩ thế: họ chưa bao giờ được dự một bữa tiệc như thế. Đây là một lễ Giáng sinh mà họ sẽ nhớ mãi.
Một tiếng hoan hô vui mừng vang lên trên phố. Chúng vui biết bao, những đứa trẻ Bretagne nghèo khổ rách rưới!... Chúng thể hiện theo cách của mình, bằng một loại tiếng reo hò hoang dã, bằng tiếng cảm ơn vang dội, khiến các ô cửa sổ của căn phòng nhỏ run lên và vang xa, được những tiếng vọng bí ẩn phản hồi, trong sự trang nghiêm của đêm.
Trong đôi mắt nhạt màu của Marthe có một ngọn lửa, phản chiếu niềm vui trẻ thơ bùng nổ bên ngoài; một rung động lan khắp thân thể nhỏ bé hấp hối của cô đang xẹp xuống dưới chăn.
Ông chủ tịch và vợ chưa bao giờ thấy cô có vẻ hạnh phúc này. Lần đầu tiên trên gương mặt xám xịt, rất mệt mỏi, rất héo mòn vì buồn chán của cô, tỏa ra một niềm vui được sống. Họ không cử động, họ không nói, cả hai đều sợ làm bay đi bằng một cử chỉ, một lời nói, một hơi thở, cái bóng dáng của sự sống, của hơi ấm run rẩy đang thấm vào cơ thể đứa trẻ.
Chính Marthe, như để giữ lại trong mình say đắm xa lạ này, đã nhắm mắt và chỉ thở với một sự cẩn thận kín đáo, ngạc nhiên khi cảm thấy mình "thoải mái" như thể được ngâm mình trong một bầu không khí tinh tế, đang xâm chiếm toàn bộ cô, một cách ngọt ngào. Cô vốn chưa bao giờ thích nhìn thấy gì hay nhớ về gì, đột nhiên nhận ra rằng chín năm mà cô đã trải qua, với thái độ thờ ơ, như một lữ khách kiệt sức vì mệt mỏi trước khi bắt đầu hành trình và đi vì phải đi, và không biết người ta đưa mình đến đâu và thậm chí không có tâm trạng lo lắng về điều đó, vâng, cô nhận ra rằng những chặng đường đơn điệu đầy đau đớn đã để lại trong cô từng chút từng chút những sự mê hoặc không thể diễn tả. Và đây cô đang làm lại ngược chiều, con đường đã đi qua; và cô khám phá, ở hai bên, những bông hoa mà cô không hề ngờ tới, hương thơm của chúng thoang thoảng dịu dàng làm sao! Những phong cảnh, những thứ trước đây không có hình dạng và màu sắc đột nhiên hiện ra với cô, nổi lên, xếp tầng trong một màn sương mơ, trong một loại hơi nước xanh nhạt mịn màng bao bọc chúng trong một ánh sáng lý tưởng. Những gì cô đã leo lên như một con đường thập tự giá, rên rỉ dưới sức nặng của một cây thánh giá mà cô mang mà không biết làm sao mình có thể xứng đáng với nó, giờ đây trải ra trước mắt cô như một chân trời yên bình và êm dịu. Ôi! Thật tuyệt vời và cô cảm thấy mình thật tốt. Vì vậy, trong khi tuyết rơi, những bông mềm, trên những đứa trẻ Bretagne đang hát mừng Giáng sinh, từ nhà này sang nhà khác, trên cô cũng có tuyết rơi, nhưng là những cánh hoa thơm từ từ chồng chất, phồng lên dưới Marthe thân yêu, và rất xa khỏi thân thể yếu ớt của cô, đung đưa linh hồn cô trong một giấc mơ về cuộc sống vui vẻ để sống. Đó có phải là Địa Trung Hải "vùng biển xanh lớn", đang gầm rú kia, tất cả châm chích bởi những mũi tên vàng không? Và bài hát đang trôi qua, ru ngủ? Gì chứ! Đó chính là bài mà bà vú em xứ Normandie đã ngân nga? Tại sao chỉ đến hôm nay sức quyến rũ của những điều này mới làm mềm lòng cô một cách ngọt ngào đến vậy?...
Từ đôi mắt nhắm lại, hai giọt nước mắt đã chảy trên má đứa trẻ.
– Con khóc à, Marton? Con đau hơn à? bà Daunoy hỏi một cách lo lắng.
– Ồ! không, mẹ ơi, con hạnh phúc, rất hạnh phúc, rất hạnh phúc! đứa trẻ thì thầm, không mở mắt ra. Nếu bố và mẹ tốt bụng, bố mẹ sẽ gọi Guillemette lên, và cả hai đi ngủ. Còn con, con cũng sẽ ngủ: con cảm thấy rất thoải mái, rất thoải mái!
Cô nói điều đó bằng giọng yếu ớt của người bệnh, nhưng với một giọng điệu mà cô chưa bao giờ có, và nghe gần như vui vẻ.
Ông chủ tịch gật đầu với vợ mình có ý nói: "Hãy tuân theo! Chúng ta đi thôi."
Ông hôn lên trán cô bé, đi về phía cửa và gọi người hầu ngay lập tức xuất hiện.
– Marthe muốn chúng tôi để cô ấy yên; cô sẽ trông nom. Ngay khi cô ấy ngủ, cô hãy đến báo cho chúng tôi.
Bà Daunoy, sau khi cẩn thận kéo chăn, hôn lên người bệnh.
– Có điều gì đó nói với mẹ rằng ngày mai con sẽ khỏe, con yêu của mẹ.
– Con cũng chắc chắn vậy, đứa trẻ nói rõ. Chúc ngủ ngon, mẹ!
Một sự im lặng lớn lại đóng băng căn phòng. Lại một lần nữa người ta chỉ nghe thấy tiếng lách tách nhẹ của những khúc củi trong lò sưởi mà Guillemette đã bổ sung ngọn lửa, và, trong khu phố thấp, tiếng chuông liên tục, nhưng được dập tắt hơn.
Bị cuốn trở lại bởi giấc mơ của mình, mà mạch truyện đã tự nối lại, sau sự gián đoạn ngắn ngủi này, Marthe lại rơi vào trạng thái xuất thần.
Cô cảm thấy rằng, từ quá khứ của mình, những âm nhạc xa xôi vang lên đang gọi cô nhẹ nhàng. Với những âm nhạc ấy có những giọng nói hòa vào, và, trong dàn hợp xướng, một giọng, đặc biệt, vuốt ve tai cô, âu yếm toàn bộ con người cô. Cô cố gắng phân biệt nó có thể đến từ đâu, và đột nhiên, từ một sự rối bời những khuôn mặt, trong đó cô nhận ra mơ hồ khuôn mặt của bố và mẹ mình, có một khuôn mặt tách ra, khuôn mặt mà cô đã thấy lúc nãy, ở đó, gần cô, cái đầu xinh đẹp tóc vàng với những nét thanh tú, che phủ bởi mái tóc màu mùa thu, với đôi mắt trong vắt, như hai dòng nước trong veo, lấp lánh xuyên qua, với đôi môi đỏ, bên dưới, nổi bật như một bông hoa máu.
Và đôi môi rì rầm một điệu hát lạ, một giai điệu không có nốt nhạc, vô cùng buồn và tuy nhiên có một sức quyến rũ không kém phần vô tận.
Và đôi mắt đổ lên cô một ánh sáng trong đó cô cảm thấy mình tan chảy.
Cậu đã nói tên cậu là gì nhỉ? Jean, à! đúng rồi Jean! chỉ là Jean thôi.
– Cô có biết cậu ấy không, Guillemette?
Người hầu, đang nửa ngủ nửa thức trước lò sửa, đã giật mình.
– Ai cơ ạ, cô?
– Cậu bé vừa đến lúc nãy.
– Trời ơi! không, người ta không bao giờ biết chúng đến từ đâu, những đứa trẻ ấy. Người ta thấy chúng đi qua như thế, theo nhóm, ca hát, trong những đêm Giáng sinh; người ta nói rằng chúng từ giữa những viên đá lát mọc lên; người ta nghe tiếng kêu lộp cộp của dép gỗ chúng, khi chúng đến gần; chúng hát cho bạn một bài thánh ca rồi đi mất. Thế thôi.
– À!
Một ý nghĩ chỉ lướt qua trí tưởng tượng của Marthe, trong khi cậu bé ở bên cạnh cô, giờ lại trở về, và áp đặt không thể cưỡng lại.
– Cô không thường nói với mình à, Guillemette, rằng Chúa Giê-su đi trên các con đường ở xứ này, vào tối đêm Chúa Giáng sinh?
– Không! không phải Người, cô ạ; Người ở lại trong các nhà thờ để đón nhận những người tấp nập quanh máng cỏ của Người. Nhưng người ta nói, thật vậy, rằng Người gửi những người bạn thời thơ ấu hoặc các tông đồ của Người đi khắp mọi hướng, với nhiệm vụ tập hợp các tín đồ, đi cùng những người khoẻ mạnh đến cổng thành và thông báo sự hiện diện của Người cho những người bị bệnh tật giữ lại ở nhà. Những người đang trên đường đến thánh lễ nửa đêm đã thấy những ngôi sao như thế từ trời xuống, và đi trước họ dưới dạng các thiên thần. Những người khác, bị ghim vào giường bởi cơn sốt, đã nghe những giọng nói hứa với họ sự chữa lành và cảm thấy đôi cánh chạm nhẹ làm mát họ. Ngay cả những con vật cũng được báo trước về sự giáng sinh của Đấng Cứu Rỗi. Vào tối hôm đó, chúng có thể diễn đạt, bằng ngôn ngữ con người, tất cả những nỗi đau mà, suốt năm qua, chúng đã giữ trong lòng, và giảm bớt, bằng cách kể cho nhau nghe.
Guillemette tốt bụng sẽ không bao giờ cạn kiệt về chủ đề này, mà đối với cô là một loạt tín điều.
Nhưng, bằng một giọng nói hổn hển, Marthe cắt ngang lời nói ngây thơ của người hầu:
– Kia... trên giá đỡ... gần giỏ... cuốn sách xanh có viền vàng... Nhanh lên!
Guillemette vội vàng lao tới.
Cuốn sách cô mang về là một món quà đẹp mắt, một Tân Ước in chữ lớn, dành cho trẻ em, với những hình minh họa đẹp đầy màu sắc, nơi tỏa sáng, được bao quanh bởi những vầng hào quang rực rỡ, tất cả các nhân vật của thiên sử thi thần thánh.
Các trang, hơi mòn, nói rằng người ta đã lật chúng thường xuyên.
Marthe nắm lấy cuốn sách với sự vội vàng sốt ruột.
Cô đã nâng thân mình nhỏ bé kiệt sức lên và ngồi thẳng trên giường, như thể lò xo bị gãy của cơ thể tội nghiệp của cô cuối cùng đã được giữ trong cô. Guillemette không tin được, và im lặng nhìn người bệnh, với một loại ngạc nhiên. Nếu điều mà Bà đã nói là sự thật, nếu Marthe sắp khỏi, đêm nay, theo ý muốn của Chúa Giê-su, để vinh danh Giáng sinh! Rốt cuộc, với tư cách là người Bretagne, không gì có vẻ tự nhiên hơn đối với cô là một phép màu, và, để nó thành hiện thực, nhanh hơn, cô chìm vào ghế dài, lấy một chuỗi hạt từ túi tạp dề ra và bắt đầu lăn những hạt giữa các ngón tay, đầu cúi xuống, mắt nhắm lại, môi hầu như không thì thầm.
Marthe lật các trang sách, dưới ánh sáng nhẹ nhàng của ngọn đèn nhỏ, dừng lại để đọc những dòng chữ đen lớn, khi cô nghĩ mình đã tìm thấy đoạn văn đang tìm. Nó cứ trốn tránh mãi, đoạn văn ấy; và cô cũng kiên trì cố gắng khám phá nó.
Bỗng nhiên, cô kêu lên chiến thắng: cô đã tìm thấy.
– Guillemette! cô nói, kéo ghế lại gần... Bây giờ, cầm cái này, và đọc từ đây... (cô ấn ngón tay vào chỗ chỉ định)... Đọc chậm thôi.
Cô đã nằm lại trên lưng, nhắm mắt lại và chắp tay trên chăn.
Guillemette, vâng lời, bắt đầu đọc, đọc các câu Phúc âm với giọng điệu đơn điệu mà người ta đọc kinh cầu nguyện hoặc Đời các Thánh, vào buổi tối, trong các ngôi nhà ở Bretagne Thấp.
Và cuốn sách nói:
"Nay mẹ của Chúa Giê-su, và em gái của mẹ Người, Maria, vợ của Clopas, và Maria Magđalêna đứng gần thập tự giá của Người.
"Vậy Chúa Giê-su thấy mẹ Người, và gần đó là Gioan, môn đồ mà Người yêu, nói với mẹ Người: Thưa mẹ, đây là con trai của mẹ!...
"Nay, sau đó, Giuse người Arimathea xin Philatô, cho phép ông lấy xác của Chúa Giê-su. Và Philatô cho phép. Vậy ông đến, và lấy xác của Chúa Giê-su.
"Và Nicođêmô cũng đến, mang theo một hỗn hợp của một trăm cân mỏ và trầm hương..."
Khi văn bản thánh thiện triển khai, gương mặt của đứa bé bệnh sáng lên, tỏa ra một sự sống thiên đàng; một màu hồng tinh tế nở trên gò má; dọc theo những lọn tóc vàng một rung động sáng chạy qua, phản chiếu của một mặt trời từ nơi khác.
Và, trong một loại lời nói bên trong, mà những âm thanh chết dần ở mép môi cô, cô lặp lại từng lời trong câu chuyện của tông đồ, áp dụng chúng vào cái chết của chính mình mà cô cảm thấy nhẹ nhàng đến, sử dụng chúng cho Cuộc Thương Khó của cô, cho Cuộc Thương Khó trẻ thơ cảm động của cô. "Vâng, Maria và Magdalena ở đó, đứng trong tuyết, hát, gọi mình... Và Jean đã vào, thay mặt cho Chúa, và cậu đã nhìn mình và cậu đã làm cho mình hiểu rằng mình sẽ không còn đau khổ nữa... Và Giuse Nicođêmô đã đợi để lấy xác mình... và họ đã lấy nó, và mình không còn đau nữa, không còn đau chút nào... Ồ! vâng, mẹ nhỏ ơi, họ đã chữa mình, những người bạn của Chúa Giê-su lang thang trên các con đường, đêm Giáng sinh!... Vì, đó là họ! đó là họ... Ồ! những điệu nhạc đẹp làm sao mình nghe thấy vang lên..."
Guillemette tiếp tục đọc, chậm rãi như đã được khuyên, tê liệt bởi hơi ấm của lửa, được ru ngủ bởi tiếng ngâm nga buồn ngủ của giọng cô.
"Vậy họ lấy xác của Chúa Giê-su và bọc vải với các hương liệu...
"Nay, có, tại nơi Người bị đóng đinh, một vườn, và trong vườn đó một ngôi mộ mới, nơi chưa có ai được đặt vào..."
Trong vườn của ông chủ tịch tòa án, giữa các cây tùng arborescens, không xa hàng rào mở ra đường là một ngôi mộ bằng đá cẩm thạch trắng, với dòng bia văn này:
Marthe DAUNOY 9 tuổi 25 tháng 12 năm 188...
Khi lễ Giáng sinh trở lại, những nhóm trẻ em Bretagne đi qua trên đường hát những bài thánh ca cũ. Chúng sẵn sàng dừng lại trước ngôi nhà, tuy nhiên không mời gọi với các cửa chớp đóng và vẻ tang thương. Ngay khi chúng xuất hiện, cửa mở ở đầu bậc thang, một người hầu đi xuống, rất nhanh, và nói với chúng: "Đừng hát! Đi xa hơn đi!", nhưng cô để rơi vào tay chúng một nắm xu lớn.
