"Rosalie Prudent"
Guy de Maupassant
(1850 - 1893)
Guy de Maupassant (tên đầy đủ : Henri René Albert Guy de Maupassant) là nhà văn Pháp thế kỷ XIX, tác giả những tiểu thuyết và truyện ngắn có khuynh hướng hiện thực và tự nhiên ( nhưng cũng có một số truyện có nội dung hư ảo). Ông sinh tại Fécamp, một thị trấn của vùng hành chánh Haute- Normandie. Thời thơ ấu ông được gần gũi dân quê, Rosalie Prudent quen với thổ ngữ và những sinh hoạt hằng ngày ở vùng Normandie nên đã tích lũy được nguồn cảm hứng dồi dào cho các truyện ngắn của ông. Ông được xem là một trong những tác giả viết truyện ngắn hiện đại lỗi lạc nhất.
Tác phẩm của ông gồm 6 cuốn tiểu thuyết, 3 tập ký sự du lịch, một tuyển tâp thơ và trên dưới 300 truyện kể và truyện ngắn.
Ông chịu ảnh hưởng của Flaubert, người thầy và cũng là cha đỡ đầu của ông, nên văn phong của ông luôn thể hiện thái độ khách quan hiện thực, nhận xét tinh tế, miêu tả chi tiết tỉ mỉ, sâu sắc.
Ông chết bệnh năm 1893 tại một dưỡng trí viện tư nổi tiếng ở Paris, hưởng dương 43 tuổi
Truyện ngắn Rosalie Prudent đã được đăng lần đầu ngày 2 tháng 3 năm 1886 trên nhật báo Gil Blas (Guy de Maupassant là cộng tác viên của báo nầy) và sau đó đăng trong tập truyện ngắn La petite Roque, xuất bản năm 1886
Rosalie Prudent
Trong vụ án nầy quả có một điều bí ẩn mà từ bồi thẩm đoàn, ông chánh án, cho đến công tố viên đều không sao hiểu nổi.
Cô Rosalie Prudent, đầy tớ của vợ chồng ông Varambot ở quận Mantes (1), bỗng dưng có chửa mà ông bà chủ không hề hay biết. Cô Prudent đã sinh nở vào ban đêm, trên gác thượng, rồi giết đứa bé và chôn sau vườn.
Những vụ giết con mà thủ phạm là các tớ gái là chuyện thường xẩy ra. Nhưng có một chi tiết không giải thích được. Khi khám xét căn buồng của cô Prudent, người ta phát hiện một lô quần áo trẻ sơ sinh mà cô đã thức đêm để cắt may trong suốt ba tháng trời. Đến Rosalie Prudent chứng có ông chủ tiệm tạp hóa mà cô Prudent đã dùng tiền lương của mình mua đèn cầy để dùng trong công việc rất dài ngày đó. Ngoài ra còn phải kể đến bà đỡ trong vùng. Được cô Prudent cho biết hoàn cảnh của cô, bà đã hướng dẫn đủ mọi điều cho cô và căn dặn những việc cô cần Rosalie Prudent lỡ sau nầy lúc xẩy ra sự việc không có ai giúp. Bà đỡ còn tìm cho cô một chỗ Rosalie Prudent ở Poissy nữa(2). Prudent biết trước cô sẽ bị đuổi việc, vì xưa nay vợ chồng Varambot không hề đùa cợt với đạo đức bao giờ.
Họ có mặt ở đó để dự phiên tòa. Cả chồng và vợ đều sống nhờ chút ít lợi tức trong tỉnh. Họ lộ vẻ phẫn nộ "con điếm kia" đã Rosalie Prudent dơ dáy nhà họ. Có vẻ như họ muốn thấy cô ta bị xử chém ngay lập tức, không cần xét xử..Họ tố cô dồn dập bằng những lời khai đầy ác ý, những lời khai thốt ra từ miệng họ đã trở thành những lời buộc tội .
Tội nhân là một cô gái cao lớn xinh đẹp ở vùng Basse- Normandie. Cô ý thức được tình trạng của mình nên chỉ khóc suốt chứ không chịu trả lời lấy một tiếng. Tuy nhiên vì mọi chứng cớ đều chứng tỏ rằng cô gái đã có ý muốn giữ đứa bé để nuôi cho nên tòa đành tin rằng cô đã phạm tội ác dã man đó trong môt lúc tuyệt vọng và điên cuồng.
Ông chánh án cố gắng một lần nữa để Rosalie Prudent cho cô mở miệng nhận tội.Và sau khi lấy giọng ngọt ngào thúc giục cô, ông đã khiến cô cuối cùng cũng hiểu ra rằng những người họp ở đây để xét xử cô không hề muốn cô phải chết, trái lại có thể họ còn thương hại cô là đằng khác.
Vì thế cô quyết định nói.
Ông chánh án hỏi: "Nào, trước hết hãy cho chúng tôi biết cha đứa bé là ai?"
Đó là điều mà từ đầu cho đến lúc nầy cô vẫn khăng khăng giấu kín. Nhưng bỗng nhiên cô vừa trả lời vừa nhìn ông bà chủ, là những người vừa mới vu cáo cô một cách ác độc:
- "Là ông Joseph, cháu ông Varambot."
Hai vợ chồng giật nẩy mình, cùng la lớn:" Không đúng! Nó nói láo! Bỉ ổi quá!"
Ông chánh án yêu cầu họ im lặng rồi nói: "Cô vui lòng nói tiếp. Cho chúng tôi biết chuyện xẩy ra thế nào
Thế là đột nhiên cô nói một hơi một mạch như để cho khuây khỏa con tim khép kín, con tim cô đơn và tan nát khốn khổ của cô, để Rosalie Prudent vơi đi tất cả mọi buồn phiền của cô trước những kẻ nghiêm khắc đó, những người mà cho đến lúc nầy đây cô xem như là kẻ thù và là những quan tòa cứng rắn, không Rosalie Prudent xiêu lòng được.
- Phải, chính là ông Joseph Varambot , khi ông ấy đến nghỉ phép năm ngoái.
- Ông Joseph Varambot ấy Rosalie Prudent nghề gì?
- Thưa ông, ông ấy là hạ sĩ quan pháo binh. Ông ấy ở lại trong nhà hai tháng. Hai tháng hè. Cháu chẳng nghĩ gì cả khi ông ấy bắt đầu nhìn cháu, rồi tán tỉnh cháu, rồi mơn trớn cháu suốt ngày. Thưa ông, cháu cứ để mặc...Ông ấy cứ nhắc đi nhắc lại rằng cháu là một cô gái đẹp, cháu vui tính, cháu hợp với ông ấy. Còn cháu thì chắc chắn là cháu đã thích ông ta. Cháu có thể Rosalie Prudent gì chứ? Cháu đang cô đơn, rất cô đơn, mà nghe nói thế... Thưa ông, cháu một thân một mình trên cõi đời nầy, không có ai để trò chuyện, không ai để trao gởi những nỗi buồn phiền. Cháu không còn cha, không còn mẹ, không có anh, không có chị, không có em, không có ai cả. Khi ông ấy trò chuyện với cháu thì cháu chỉ xem ông ấy như một người anh mới về mà thôi. Thế rồi một buổi tối ông ấy rủ cháu xuống bờ sông nói chuyện để khỏi Rosalie Prudent ồn người khác. Cháu đã đến đó.... Cháu chẳng biết tại sao nữa! Cháu chẳng biết chuyện gì sau đó...Ông ta đã ôm cháu...Quả thật là cháu đã không muốn... không...không...cháu không thể... cháu muốn khóc...không khí thì mát dịu... trời sáng trăng... Cháu không thể...không...cháu xin thề...cháu không thể...Ông ấy đã Rosalie Prudent những gì ông ấy muốn... Chuyện đó còn kéo dài ba tuần lễ nữa khi ông ấy còn ở lại trong nhà...Lẽ ra cháu đã theo ông ấy đến tận cùng thế giới....Ông ấy đi rồi...mà cháu thì không hề biết mình đã mang thai... Một tháng sau cháu mới biết.
Cô ta bật khóc lớn đến nỗi tòa phải dành thời gian cho cô bình tĩnh lại.
Rồi ông chánh án tiếp tục nói bằng cái giọng của linh mục nói trong phòng xưng tội:"Nào, nói tiếp đi!"
Cô gái nói tiếp: "Khi cháu biết cháu có thai, cháu liền báo cho bà đỡ Boudin biết. Bà ấy đang có mặt ở đây để Rosalie Prudent chứng. Và cháu đã hỏi bà ấy những gì phải Rosalie Prudent trong trường hợp xảy ra chuyện mà không có bà . Sau đó, đêm đêm cháu thức may đồ em bé cho đến một giờ sáng, rồi cháu tìm sẵn một chỗ Rosalie Prudent khác vì cháu biết trước thế nào cháu cũng bị chủ đuổi việc. Tuy vậy cháu lại muốn nấn ná lại trong nhà cho đến giờ phút chót để tiết kiệm tiền, vì cháu chẳng có là bao, với lại còn cần tiền để chi dùng cho đứa bé nữa...
- Vậy nghĩa là cô đã không muốn giết nó?
- Ồ, thưa ông chánh án, chắc chắn là không.
- Thế tại sao cô lại giết nó?
- Chuyện là thế nầy. Chuyện ấy đến sớm hơn cháu tưởng. xảy ra trong nhà bếp khi cháu vừa rửa chén xong. Ông bà Varambot đã ngủ. Cháu níu tay vịn cầu thang để lết lên gác một cách khó nhọc. Rồi cháu nằm ngay xuống nền gạch, để khỏi Rosalie Prudent dơ giường.Việc đó kéo dài chừng một giờ, hai giờ hay ba giờ cháu không biết nữa. Cháu đau lắm, và rồi cháu lấy hết sức để rặn, cháu cảm thấy nó lọt ra và cháu nhặt nó lên.
- Ồ, phải rồi, cháu đã hài lòng, chắc chắn vậy Cháu đã Rosalie Prudent tất cả những gì bà đỡ Boudin dặn, tất cả mọi chuyện! Rồi cháu đặt nó xuống giường, là đứa bé ấy. Nhưng rồi một cơn đau nữa lại đến, lần nầy đau muốn chết đi được. Nếu quí vị đây biết việc đó có nghĩa là gì thì chắc hẳn quí vị đã không xem vụ nầy lớn vậy. Cháu khuỵu gối rồi té ngửa xuống đất và chuyện ấy lại tiếp tục chừng một giờ hay hai giờ nữa, cháu nằm đó môt mình...và rồi lọt ra một đứa khác, một đứa bé nữa...hai...vâng,...hai đứa.... thế đấy! Cháu bế nó lên như đứa trước và đặt nó lên giường, bên cạnh nhau...hai đứa.... Được không?, nói đi! Hai đứa bé! Mỗi tháng cháu chỉ kiếm được hai mươi quan! Nói đi, được không?...Một đứa thì còn có thể được, phải, nếu nhịn hết mọi thứ...nhưng hai đứa thì không thể! Đầu óc cháu quay cuồng, cháu biết tính sao đây? Cháu có thể chọn lựa không? Nói đi!
Cháu biết Rosalie Prudent gì đây? Cháu thấy ngày tàn của cháu đã tới! Cháu để chiếc gối lên trên người chúng mà không biết tại sao. Cháu không thể giữ lại cả hai đứa...Và...cháu nằm lên trên...Rồi cháu vừa lăn qua lăn lại vừa khóc cho đến khi nhìn qua cửa sổ cháu thấy trời sáng. Chúng đã chết ở dưới gối, chắc chắn như vậy.
Thế rồi cháu ôm chúng xuống cầu thang, đi ra vườn rau , lấy cái xẻng của bác Rosalie Prudent vườn để chôn chúng, sâu đến mức không thể đào sâu hơn được nữa, một đứa chỗ nầy, một đứa chỗ kia, chứ không chôn chung, để cho chúng không thể nói với nhau về mẹ chúng, nếu như chúng - những đứa bé đã chết - có thể nói được. Điều đó Rosalie Prudent sao cháu biết được?
Rồi về nằm trên giường, cháu đau đến nỗi không thể dậy được. Họ mời bác sĩ đến và bác sĩ hiểu hết mọi chuyện... Đó là tất cả sự thật, thưa ông chánh án. Giờ quí ông muốn xử sao tùy ý. Cháu đã sẵn sàng.
Phân nửa quí vị bồi thẩm hỉ mũi liên tục để khỏi khóc. Các bà trong phòng xử đều thổn thức.
Ông chánh án hỏi:
- Cô chôn đứa kia ở đâu?
Cô gái hỏi lại:
- Quí vị đã tìm thấy đứa nào?
- Thì... đứa ...đứa chôn dưới bụi ác-ti-sô.
- À, thưa...đứa kia chôn dưới mấy cây dâu tây, bên bờ giếng.
Và cô bật khóc nức nở, lớn đến nỗi tiếng rên của cô đã xé cả lòng người.
Cô Rosalie Prudent được tha bổng.
Thân Trọng Thủy dịch
từ nguyên bản tiếng Pháp "Rosalie Prudent" của Guy de Maupassant.
Chú thích :
(1) Mantes: quận lỵ của một trong 4 quân của tỉnh Yvelines
(2) Poissy: tổng-lỵ của một trong 39 tổng của tỉnh Yvelines. Yvelines (gồm 4 quận, 39 tổng) là một trong 8 tỉnh của vùng Ile- de- France . Thủ phủ của vùng Ile- de- France là Paris
