Ðấu trường Colosseum ở Rome
Ðấu trường Colosseum ở Rome được xây từ năm 70 AD.
Bên trong Colosseum một thời là khu nhà ở.
Ðấu trường Colosseum (hay còn được gọi là Roman Coliseum) là vận động trường lộ thiên có hình bầu dục ở trung tâm thành phố La Mã (Rome) thủ đô Ý Ðại Lợi. Ðấu trường được xây vào khoảng năm 70 đến 72 AD dưới triều hoàng đế Vespasian và hoàn thành năm 80 AD dưới thời hoàng đế Titus. Colosseum rất to lớn có chỗ ngồi cho 50,000 khán giả để xem những cuộc tranh tài giữa những võ sĩ giác đấu (gladiator), những màn đánh với thú dữ như sư tử và cọp hay những cuộc hành hình đem tử tội cho thú dữ ăn thịt. Ðấu trường hiện nay chỉ còn là di tích cổ, bị hư hại vì thiên tai (động đất và hỏa hoạn) nhưng là địa điểm thu hút khách du lịch ở Rome.
Buổi sáng ngày 9 Tháng Năm 2008, một ngày Xuân đẹp trời, sau khi cùng đoàn du lịch vào viếng vương cung thánh đường Thánh Phêrô, chúng tôi có 2 tiếng đồng hồ tự do để đi ăn trưa, mua sắm đồ kỷ niệm ở những khu phố xung quanh công trường Thánh Phêrô. Công trường hôm nay không khí vui như một ngày hội, tấp nập du khách và tín đồ hành hương, các linh mục, dì phước đủ quốc tịch màu da, các đoàn du lịch tụ tập từng nhóm, các đoàn học sinh trong đồng phục. Ceasar chết 44 năm trước Chúa Jesus Giáng Sinh, làm vua La Mã nhưng say đắm nàng Cleopatra nước Ai Cập đã từng tiên đoán một câu: “Ðường nào cũng dẫn đến La Mã”. Quả thật vậy 2,000 năm sau, người khắp 5 châu ngày nào cũng tập trung về đây, cho dù thức ăn, khách sạn bị tính với giá đắt nhưng vẫn vui vì một lần trong đời được thấy nhà thờ Thánh Phêrô, thánh địa Vatican và thành phố La Mã cổ xưa oanh liệt một thời.
Phía ngoài vòng công trường Thánh Phêrô hôm nay còn có một đoàn quay phim chắc là thực hiện một đoạn phim quảng cáo vì có nhiều người mẫu yểu điệu thướt tha quay phim với đàn bồ câu bay quanh. Ở công trường sẵn có hàng ngàn chim bồ câu nhưng có lẽ chúng không biết... đóng phim nên đoàn quay phim đem theo nhiều lồng chim bồ câu, chúng toàn trắng và dường như bị cắt bớt lông cánh nên không bay xa. Có những con bay ra xa rồi cũng đậu lại trên mặt đất bị các anh chàng phụ trách các lồng chim dùng cây vợt lưới bắt bỏ vào lồng trở lại. Nhiều xe cộ chạy qua, tài xế chậm lại để nhìn đoàn quay phim, nên cảnh sát Ý (áo quần đen, dây nịt và kết trắng) phải đứng để điều hòa lưu thông. Chúng tôi tiến ra đại lộ Via Della Conciliazione nối công trường Thánh Phêrô tới bờ sông Tiber, con đường lớn hai bên là nhà hàng, tiệm buôn bán tranh tượng tôn giáo và đồ lưu niệm. Ðại lộ này do Mussolini cho xây sau khi ký hiệp ước 1929 dành cho Vatican lãnh thổ riêng như ngày nay. Bước vào một số hiệu buôn để xem các tranh tượng bán nơi đây, có nhiều tượng cỡ nhỏ rất đẹp trong đó có tượng Pietà của Michelangelo, hình ảnh Ðức Giáo Hoàng Benedict 16 đương nhiệm nhưng giá khá đắt và ngại hành lý nặng nề nên mặc dù rất thích nhưng tôi không dám mua (sau này cũng tiếc vì ở những nơi khác không thấy tượng đẹp như vậy). Từ sáng đến giờ đi nhiều cũng thấm mệt, cần tìm một chỗ nghỉ chân. Chúng tôi chọn một quán ăn xa một chút để có chỗ ngồi rộng rãi và vắng khách hơn, nơi đây cũng có bày bán tranh tượng và trên tường trang trí nhiều bức tranh thành phố La Mã cổ xưa. Tách cà phê “Americano Caffe” trên bảng giá đề là 4 Euro nhưng khi tính tiền bị chém tới 5.75 Euro (8.6 USD) vì họ tính luôn tiền phục vụ, bàn ghế gì đó nhưng cả đời mới đến đây một lần và sử dụng nhà vệ sinh thoải mái, sạch sẽ. Ở công trường Thánh Phêrô cũng có nhà vệ sinh nhưng phải sắp hàng dài và chắc cũng phải trả tiền. Một giờ trưa chúng tôi trở lại điểm hẹn trước công trường và lên xe để đi xem vận động trường Colosseum.
Lịch sử Colosseum
Giác Ðấu Trường Colosseum ở về phía Nam thành phố Rome và nằm bên tả ngạn (bờ Ðông) sông Tiber. Thời cổ xưa là vùng đất thấp đầm lầy nằm giữa 3 ngọn đồi Caelian, Esquiline và Palatine, đến thế kỷ thứ 2 trước Công Nguyên (BC) dân cư đã khá đông đúc. Bên cạnh vận động trường Colosseum là khu Forum vào những năm 50 BC đã được vua Julius Caesar và những vua trước xây dựng thành trung tâm hành chánh, thương mại với hội trường, chợ búa, đền thờ. Năm 44 BC Caesar bị ám sát chết, Anthony là tướng của Caesar đoạt quyền binh và đoạt luôn vợ của Caesar là Cléopatra. Năm 31 BC Augustus là con nuôi của Caesar diệt được Anthony, trả được thù cha nhưng ông ta lại trở nên độc tài chấm dứt chế độ Cộng Hòa và khai sinh ra Ðế Quốc La Mã (Roman Empire). Augustus tiếp tục xây dựng thêm cung điện, cơ ngơi để củng cố uy quyền và phô trương thế lực hùng mạnh của mình. Sau khi ông ta chết năm 14 AD, con cháu nối ngôi và kết thúc triều đại Caesar với bạo chúa Nero cho đốt thành La Mã vào năm 64 AD, một là để sát hại người Thiên Chúa Giáo, hai là có đất trống để ông xây cung điện Domus Aurea lộng lẫy có vườn thượng uyển với những hồ nước xung quanh. Tương truyền rằng trong lúc thành La Mã chìm trong biển lửa, ông uống rượu, ôm đàn ca hát bên cạnh cung phi mỹ nữ và đổ thừa cho người Thiên Chúa Giáo đốt thành! Năm 68 AD Nero bị vua Galba của Tây Ban Nha bao vây thành La Mã khiến Nero tự tử chết. Năm 70 AD tướng Vespasian từ Tây Á đi thuyền đến Rome, ông ta là tướng giỏi bình định được quốc gia lại nhân hậu nên thu phục nhân tâm và không ăn xài hoang phí nên ngân khố rất nhiều tiền. Ông làm vua được 9 năm và chết trên giường bệnh năm 79 AD.
Vua Vespasian cho xây vận động trường Colosseum vào khoảng năm 70-72 AD với vàng bạc thu được từ chiến lợi phẩm tịch thu được, vận động trường vừa làm nơi tranh tài thi đấu, giải trí cho dân chúng vừa là khải hoàn môn ăn mừng chiến thắng. Ông cho lấp ao hồ của cung điện Nero trước đây để xây Colosseum. Xây xong tầng thứ 3 của vận động trường thì vua Vespasian băng hà vào năm 79 AD. Năm sau Colosseum được khánh thành bởi vua Titus là con của ông ta. Theo ghi chép có khoảng 9,000 thú dữ bị sát hại trong những trận thi đấu trong dịp khánh thành vận động trường này. Colosseum được tu bổ thêm dưới thời con út của Vespasian là vua Domitian, ông này cho xây thêm khu chuồng thú dưới hầm cũng là nơi giam giữ nô lệ, tử tội sắp bị hành hình cũng như xây thêm phần sân thượng để tăng sức chứa cho vận động trường. Năm 217 Colosseum bị hỏa hoạn vì sét đánh làm thiêu rụi tầng ghế ngồi bằng gỗ, phải đến năm 240 mới sửa chữa và thêm 2 đợt tu bổ nữa vào năm 250 và 320. Theo sử liệu Colosseum được trùng tu dưới thời 2 vua Theodosius 2 và Valentinian 3 vì hư hại do trận động đất vào năm 443. Colosseum tiếp tục dùng để thi đấu cho đến thế kỷ thứ 6, những trận giác đấu còn được ghi nhận lần cuối cùng vào năm 435 và trò chơi giết thú dữ còn tiếp tục đến năm 523.
Thời Trung Cổ vận động trường Colosseum nhiều lần bị thay đổi mục đích sử dụng: cuối thế kỷ 16 một nhà thờ nhỏ được xây trong sân vận động trường rồi sau đó những khoảng trống dưới những tầng ghế ngồi người ta biến thành nhà ở hay xưởng sản xuất đồ gia dụng và một nghĩa địa được thành lập trong sân vận động trường. Khoảng năm 1200 gia đình nhà họ Frangipani chiếm hết Colosseum, xây thêm công sự phòng thủ và biến Colosseum thành một lâu đài. Năm 1349 trận động đất lớn làm sụp đổ một phần phía Nam của bức tường ngoài. Ðá đổ xuống, vận động trường bị bỏ hoang, người ta lấy đá để xây cung điện, nhà thờ, bịnh viện khắp nơi trong thành Rome. Ðá cẩm thạch dùng để trang trí tiền diện các cung điện, những que đồng giữ đá trên tường được tháo ra khiến bộ mặt Colosseum loang lỗ như hiện nay. Thế kỷ 14, 15 đấu trường nguy nga, hoành tráng ngày nào trở thành mỏ đá lộ thiên mọi người tự do khai thác.
Trong hai thế kỷ sau đó 16 và 17, giáo hội muốn tu sửa vận động trường to lớn này thành một nơi hữu dụng, Giáo Hoàng Sixtus V (1585-1590) muốn biến Colosseum thành xưởng dệt để tạo công ăn việc làm cho phụ nữ mãi dâm trong thành phố nhưng ông mất sớm nên kế hoạch không thành. Năm 1749, Giáo Hoàng Benedict XIV công bố sắc phong Colosseum là thánh địa nơi người Thiên Chúa Giáo tử đạo dưới triều các bạo chúa trước thời vua Constantine, ngày xưa những tín đồ bị giam vào đây và cho thú dữ xé thịt trước sự chứng kiến của dân chúng. Ông cấm việc lấy đá và xem đấu trường như đoạn đường khổ nạn của Chúa ngày trước, ông cho gắn các hình tượng Chúa chịu nạn (Chặn Ðàng Thánh Giá), công bố nơi đây là di tích tôn giáo. Những thời giáo hoàng sau đó đã trùng tu lại Colosseum, dọn dẹp cây cối hoang tàn, bảo vệ kiến trúc không bị hư hại thêm, tiền diện được gia cố bằng gạch năm 1807 và 1827, bên trong đấu trường được sửa chữa vào các năm 1831, 1846 và thập niên 1930. Gần đây nhất vì tình trạng ô nhiễm và sự xuống cấp theo thời gian nên đấu trường đã được đại tu bổ từ năm 1993 đến năm 2000 với kinh phí lên đến 20.6 triệu tiền Euro.
Ngày nay giác đấu trường Colosseum là một trong những điểm du lịch thu hút du khách vào bậc nhất ở Rome, đón tiếp hàng triệu người mỗi năm. Trong những năm gần đây đấu trường ngày trước cũng là pháp trường trở thành biểu tượng chống lại án tử hình, nhiều cuộc biểu tình đòi xóa bỏ án tử hình diễn ra nơi đây vào năm 2000. Gần đây nhất vào Tháng Mười Hai 2007 Coloseum được chiếu sáng đèn vàng kim khi tiểu bang New Jersey của Hoa Kỳ bãi bỏ án tử hình. Bên trong đấu trường còn ngổn ngang gạch đá nhà cửa thời xưa nên khó tổ chức những buổi ca hát, hòa nhạc ngoài trời nên những buổi trình diễn này thường được diễn ra ở bên ngoài đấu trường như của Ray Charles (5-2002), Paul McCartney (5-2003) và Elton John (9-2005). Vào ngày 7 Tháng Bảy 2007 Colosseum được bình chọn là một trong Bảy Kỳ Quan Mới Thế Giới (New Seven Wonders of the World).
Du khách ở khu Colosseum lúc nào cũng đông đảo tấp nập, sắp hàng chờ mua vé vào xem bên trong hay tham dự các Tour có người dẫn giải. Ðể tránh chờ đợi lâu khi mua vé, du khách có thể mua vé vào xem Colosseum ở Palatine gần đó. Giá người lớn 10 Euro, trẻ em dưới 18 tuổi miễn phí. Giờ mở cửa Colosseum mỗi ngày từ 9 giờ sáng đến khoảng 7 giờ trong Mùa Hè và 4 giờ 30 Mùa Ðông, mỗi thứ hai đóng cửa sớm lúc 2 giờ. Các Tour hướng dẫn bằng tiếng Anh phải thêm 3.5 Euro, buổi sáng cứ mỗi tiếng đồng hồ có 1 Tour. Phía ngoài Colosseum có nhiều người đàn ông thân hình vạm vỡ to con mặc đồ giác đấu, áo sắt, đầu đội nón sắt, tay cầm giáo nhọn và tấm khiên che đỡ mời du khách chụp hình với giá là 10 Euro. Võ sĩ giác đấu phải ở trong đấu trường, đằng này lại đứng bên ngoài! Có bà trả giá 5 Euro anh ta cũng chụp và đọc trên mạng có bà còn hẹn anh ta đến khách sạn để làm hướng dẫn viên... du lịch! Không biết bà muốn anh ta đưa đến chốn nào? Bà cho biết anh... to con đưa bà đi chơi bà thấy an toàn khỏi sợ bọn băng đảng Ý Ðại Lợi quấy nhiễu!
“Ai ơi chớ thích to con,
Tốt dây, xấu củ lại còn tốn cơm!”
Trịnh Hảo Tâm
