Lâu nay, chúng ta thường nghe nói khá nhiều về xe Hybrid, một loại xe chạy bằng nhiên liệu hỗn hợp - xăng điện. Ðúng ra, không phải hỗn hợp mà là luân phiên. Bởi lẽ, chúng ta không thể pha xăng chung với điện để có được một thứ nhiên liệu hỗn hợp, nhưng nhiên liệu được thay đổi luân phiên - chiếc xe có thể chạy bằng xăng, sau đó chuyển qua điện. Nên gọi bằng xe xăng điện luân phiên là đúng hơn cả. Hoặc gọn gàng hơn, xe hybrid. Vậy xe hybrid cấu tạo như thế nào? Lợi điểm của loại xe này ra sao?
Xe hybrid là một sáng chế đáp ứng 2 ưu tư: Giá xăng mỗi ngày một bốc cao, và tình trạng ô nhiễm do những đầu máy chạy xăng gây ra.
Vấn đề xăng dầu đắt đỏ là chuyện đụng đến túi tiền của mọi tầng lớp dân chúng, cụ thể nhất là giới tài xế. Mỗi lần lái xe qua trạm xăng, nhìn tấm bảng giá leo thang đập ngay vào mắt bạn có xót dạ không? Có lo âu không? Không biết bạn thế nào và ông Tổng Thống Bush ra sao, chứ tôi thì lo lắm. Cái xe Truck Tacoma của tôi, ngày trước chỉ đổ $20 là đầy, nay đã móc túi tới $26, $27 mà vẫn còn ngon ngót. Chắc hẳn cũng như tôi, bạn đã từng mơ ước phải chi có một cái xe không cần xăng mà vẫn chạy thì đời sống chắc là tiên. Nếu bạn mơ ước thành tiên ngay kiếp này thì chưa được. Nhưng nếu chỉ mong bằng nửa tiên thôi, thì những nhà khoa học đã có giải pháp: Ðó là xe hybrid.
Với xe hybrid, bạn chỉ cần dùng một nửa số xăng hiện nay, thậm chí ít hơn, mà xe vẫn chạy. Bởi vì, trên phần lớn khoảng đường bánh xe bon đi, chiếc xe vận hành bằng điện, một thứ “nhiên liệu” rẻ hơn xăng, mà lại không thải ra độc khí gây ô nhiễm môi trường như xăng.
Nếu xét chữ hybrid theo nghĩa đen (sự pha trộn), thì bất cứ cái xe nào sử dụng nguồn lực pha trộn cũng là hybrid hết trơn. Chẳng hạn, một chiếc xe đạp có gắn máy (motorized pedal bike, gọi tắt là mo-ped) mà chúng ta vẫn thấy trẻ em chạy nhởn nhơ mỗi chiều trên con đường trước nhà. Thực vậy, mo-ped cũng là hybrid, vì nó phối hợp sức mạnh của một đầu máy chạy xăng, với sức mạnh của đôi chân trên bàn đạp.
Nghĩ như vậy, rồi nhìn ra chung quanh, chúng ta sẽ thấy xe hybrid đầy dẫy trên đường phố. Ða số những đầu máy “xe lửa” chạy trên đường thiết lộ hiện nay là phối hợp dầu cặn (diesel) và điện (electricity). Tôi đã từng ở Vancouver (Canada), nên khá quen thuộc với những chiếc xe bus chạy đi đâu cũng tha một cái cần bắt thẳng vào đường dây điện giăng ngang trời. Bởi vì, chúng chạy bằng nhiên liệu phối hợp - dầu cặn và điện. Một loại hybrid khác là tàu ngầm, chạy bằng điện và nguyên tử lực.
Nói tóm lại, bất cứ thứ xe nào phối hợp 2 nguồn lực, trực tiếp hay gián tiếp cung cấp ra sức đẩy, đều gọi là hybrid. Chiếc xe hơi hybrid - luân phiên xăng và điện - là một trong số đó. Về hình thức, chiếc xe vẫn nhỏ gọn, thanh lịch, nhưng thực tế xe hơi hybrid chứa trong mình nó 2 đầu máy, một đầu máy chạy xăng - với bình xăng đổ vào đầu máy, biến thành lực chuyển động cần số, và cần số làm chuyển động bánh xe; đầu máy thứ hai chạy điện, có một dàn accu (batteries - hộp điện), cấp điện cho một động cơ điện, động cơ nay xoay chuyển cần số, và cần số chuyển động bánh xe.
CÁC BỘ PHẬN TRONG XE HYBRID
Xe hybrid có những bộ phận cụ thể sau đây:
1. Ðầu máy xăng (gasoline engine): Ðầu máy xăng này cũng giống như trong mọi loại xe khác, chỉ có điều là nhỏ hơn, và sử dụng những kỹ thuật hiện đại nhất để giảm bớt khí thải, và tăng cường công suất.
2. Bình xăng: Cung cấp năng lượng cho động cơ nổ. Nói về năng lượng (energy), thì xăng có mật độ năng lượng (density) cao hơn rất nhiều so với điện. Ðể có một ý niệm cụ thể về điều này, chúng ta có thể so sánh: Phải cần tới 1,000 pounds bình điện thì mới chứa nổi một số năng lượng tương đương với 1 gallon xăng (chỉ nặng có 7 pounds).
3. Ðộng cơ điện: Ðộng cơ điện trong xe hybrid khá phức tạp, ứng dụng những kỹ thuật điện tử cao cấp nhất để có thể vừa tác dụng như động cơ vừa tác dụng như máy phát điện. Chẳng hạn, là động cơ nó có thể rút năng lượng từ bình điện để thúc cho xe chạy nhanh. Là máy phát điện, nó có thể điều khiển cho xe chạy chậm lại, và phục hồi năng lượng cho bình điện.
4. Bình điện (Ắc quy - Batteries): Bình điện trong xe là nơi chứa năng lượng cho động cơ điện. Không giống như bình xăng, là nơi chỉ có thể cấp phát năng lượng cho đầu máy, bình điện làm 2 nhiệm vụ: cấp năng lượng cho đầu máy, đồng thời rút năng lượng từ đầu máy trả về bình điện.
5. Hộp số (Transmission): Bộ phận số trong xe hybrid có những hoạt động cơ bản giống như trong một chiếc xe thường. Có nhiều loại hybrid, như Honda Insight, hộp số y chang hộp số xe thường. Nhưng hộp số trong xe hybrid như Toyota Prius thì lại hoàn toàn khác.
Cấu tạo xe hybrid cụ thể là như vậy. Có lẽ điều chúng ta cần biết hơn là ích lợi của xe hybrid như thế nào về phương diện giảm thiểu khí thải, và cụ thể hơn, là tiết kiệm chi phí - Xe hybrid có đắt không? Bớt phải đổ xăng, vậy có phải nạp điện không? Nạp điện ở đâu? Khoản tiền tiết kiệm được có... “bõ” không so với chi phí bỏ ra mua xe, và nạp điện? Và nhất là phải bảo trì một cái xe hybrid như thế nào, Hao Smith hy vọng sẽ có dịp đề cập với những bạn ý kiến về điều đó.
LỢI ÐIỂM CỦA HYBRID
Về phương diện môi trường, xe Hybrid có thể giảm lượng khói mù thải vào không khí tới 90% so với một chiếc xe chạy xăng thông thường. Mặc dầu ảnh hưởng tới mọi người, nhưng tác hại của khói mù lại là điều không phải mọi người có thể cảm nhận ngay. Thậm chí, Hao Smith lại nghe có người nói đùa rằng, “ảnh hưởng tới mọi người, nhưng chắc không ảnh hưởng tới tôi!”
Nhưng chạm tới túi tiền của chúng ta, thì chắc chắn ai nấy đều cảm thấy tác động cụ thể hơn: Trong khi cái xe chạy xăng “quy ước” có hiệu quả lắm cũng uống hết 1 gallon xăng trên đoạn đường 25 dặm - xe SUV còn chơi bạo hơn, đoạn đường 25 dặm đó có thể uống tới 1 gallon rưỡi - thì xe Hybrid chỉ xài hết nửa gallon, thậm chí chưa tới nửa gallon. Như vậy, nếu là người phải đi lại nhiều, bạn có thể cắt giảm được ít nhất một nửa chi phí về xăng nhớt. Cụ thể, nếu đi ở mức trung bình 12,000 dặm một năm, bạn sẽ sử dụng khoảng 480 gallon xăng. Với giá trung bình $2.50 một gallon xăng như hiện nay, chi phí xăng nhớt là $1,200 đối với xe thông thường, và khoảng $600 đối với xe Hybrid: Bạn tiết kiệm được một nửa - ít nhất $600! Nhiều xe Hybrid có công suất cao gần gấp 3 lần xe thường - chẳng hạn Honda Insight có thể đi được tới 68 dặm đường xa lộ, hoặc 61 dặm đường nội thành, với một gallon xăng - thì số tiền chúng ta tiết kiệm được nguyên về cái mục xăng còn cao hơn nữa.
Quên chưa nói với bạn là, để trả lời vấn nạn xăng nhớt, chúng ta còn có xe hơi chỉ chạy bằng điện cũng khá phổ thông trên đường phố. Như tên gọi All-electric, xe này chẳng dùng tới chút xăng nào, chứ không như Hybrid vẫn còn phải dùng tới một phần xăng. Thế nhưng, Hybrid vẫn thuận tiện hơn All-electric nhiều. Bởi vì, bình điện Hybrid tự nạp trong tiến trình xe chạy, nên tài xế không phải dừng lại để nạp điện dọc đường như All-electric. Thêm nữa, về vận tốc, đa số All-electric không thể vượt quá 50 hoặc 60 dặm một giờ, nhưng Hybrid mặc dầu không thể chạy nhanh bằng một chiếc xe dùng gas xả hết tốc lực nhưng vẫn có thể bon bánh ngoài xa lộ với vận tốc 60, 70, 80 dặm một giờ, hoặc hơn nữa.
Bên cạnh đó, để khuyến khích dân chúng tham gia nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm môi trường, chính phủ đã đưa ra nhiều sáng kiến như sau:
1. Cứu xét cho xe Hybrid độc hành được di chuyển trên Carpool: Nhiều tiểu bang - nhưArizona, California, Virginia và vài tiểu bang khác nữa - đang vận động cho Hybrid với một tài xế độc hành được quyền di chuyển trên Carpool Lane - tức là lane dành riêng cho những xe chở nhiều người, gọi tắt là HOV (high occupancy vehicles).
Mặc dầu cơ quan Quản Trị Xa Lộ Liên Bang chưa duyệt xong đề nghị đó, Quốc Hội Virginia đã cho phép tài xế Hybrid độc hành được đi trên lối HOV rồi.
Tại California hiện nay, tài xế độc hành chỉ được đi trên lối Carpool nếu lái xe hoàn toàn không có khí thải, như xe chỉ dùng điện, hoặc xe dùng khí thiên nhiên nén mà thôi.
2. Lợi điểm về thuế: Theo luật mới nhất của Sở Thuế, những ai mua xe Hybrid trong năm 2005 sẽ được “claim” tối đa $2,000 trên tổng số thâu nhập trong năm để trừ thuế. Sang năm 2006, chính phủ có thể còn nhiều sáng kiến tăng thêm quyền lợi, nhằm khuyến khích dân chúng sử dụng xe Hybrid. Nếu sử dụng xe all-electric hoàn toàn không thải độc khí, quyền lợi về thuế của bạn còn cao hơn. Vì thế, cần nhắc nhở người làm thuế về điều đó nếu bạn có mua xe Hybrid hoặc All-electric trong năm.
BẤT LỢI CỦA HYBRID?
Tuy nhiên, chuyện gì cũng phải nói 2 chiều. Bên cạnh những lợi điểm nêu trên, xe Hybrid vẫn có một số điểm khiến nhiều người e dè:
- Trong một số tiểu bang, lệ phí đăng bộ Hybrid cao hơn xe bình thường.
- Hybrid thường đắt hơn xe bình thường cùng kiểu từ $2,000 tới $5,000.
- Hệ thống Hybrid có phần phức tạp, nên dễ trục trặc hơn, và nếu trục trặc thì hơi khó kiếm nơi sửa chữa.
- Linh kiện thay thế (Parts) đắt hơn một chút, và không bày bán lan tràn ở mọi nơi như linh kiện xe thường. Và dĩ nhiên, lốp Hybrid cũng đắt hơn.
- Một số xe Hybrid - không phải tất cả - không “dọt” bằng một xe thường cùng loại.
- Ða số xe Hybrid hiện nay nhắm vào mục tiêu tiết kiệm xăng, giảm ô nhiễm, chứ không nhắm vào tốc độ. Mới chỉ có những kiểu xe Hybrid hiện đại hơn, được thiết kế với blốc máy “high performance” mới đáp ứng được cả 2 yêu cầu tốc độ và tiết kiệm.
MỘT SỐ THẮC MẮC
1. Hybrid có tốn kém lắm khi bảo trì hay không?
Thực ra, bảo trì xe Hybrid không tốn kém gì hơn, thậm chí về lâu dài còn đỡ tốn hơn chiếc xe thông thường. Trước tiên, đầu máy và hệ thống thắng ít hao mòn. Sau nữa, những hãng sản xuất cung ứng thời gian bảo hành khá lâu. Hiện nay đối với những xe Hybrid mới, Toyota nhận bảo hành 100,000 dặm; Honda bảo hành 80,000 dặm - Ðây là những dặm đường bảo hành thêm vào con số 36,000 dặm hoặc 3 năm vốn có đối với những bộ phận thuộc hệ thống quy ước trong xe.
Mặc dầu sửa chữa Hybrid có tốn kém hơn chút đỉnh, nhưng với xu hướng và sự khích lệ của chính phủ hiện nay, chắc chắn Hybrid sẽ mau chóng lan tràn chiếm lĩnh đường phố. Kỹ nghệ sửa xe đoán trước khuynh hướng này, đang ra sức đào tạo thật nhiều thợ sửa Hybrid trên toàn quốc. Vào thời điểm chiếc Hybrid của bạn hết bảo hành, chắc việc tìm nơi sửa chữa và kiếm “pạc” thay thế không còn khó khăn như hiện nay.
2. Bình điện Hybrid khá đắt, nhưng nó có bền không?
Ðúng thực, bình điện Hybrid giá khá cao, từ $1,000 tới $2,000 đô một bình. Nhưng chúng ta đã được bảo hành tới 100,000 dặm! Trong thời điểm này, bất cứ một trục trặc gì trong hệ thống điện cũng được sửa chữa hoặc thay thế miễn phí.
Ðồng thời, cũng nên biết rằng bình điện Hybrid được thiết kế để xài hết một đời xe, hoặc ít nhất cũng đủ sức chạy từ 150,000 tới 200,000 dặm đường.
Thống kê của Toyota Prius, một loại Hybrid khá ăn khách hiện nay, cho thấy, từ ngày trình làng năm 2000 đến giờ, hãng chưa phải nhận lại một bình điện nào vì trục trặc hoặc hao mòn, dù trong hay ngoài thời hạn bảo hành.
KẾT LUẬN
Trên đây là một số kiến thức Hao Smith thu thập được về xe Hybrid. Làm việc này, Hao Smith mong giúp bạn đọc một vài ý kiến cần thiết trong việc lựa chọn xe cho thế kỷ 21. Ðồng thời, Hao Smith cũng mong kiếm được chút điểm với... ông Bush. Vì nếu nhờ đó mà môi sinh được cải thiện, ông tổng thống đương nhiệm chắc bớt mang tiếng là “tay sát thủ của bầu khí trong lành”, một người chỉ lo phục vụ quyền lợi của kỹ nghệ dầu hỏa mà hy sinh quyền lợi môi sinh, như nhiều tổ chức bảo vệ môi trường từng tố cáo trước nay.
