Chứng đau lưng
Hỏi:
-Tôi bị đau lưng hoài mà chữa mãi không hết, xin bác sĩ cho biết nguyên nhân tại sao? Có cách nào chữa hết hẳn không?
-Tôi bị đau lưng cả tuần nay, có người nói phải chụp MRI mới biết tại sao. Tôi không có bảo hiểm sức khỏe mà MRI quá mắc tiền, có thật sự phải cần MRI không? Nếu phải uống thuốc thì thuốc nào tốt nhất?
-Tôi bị đau lưng cả ba bốn ngày nay. Có người nói phải nằm nệm cứng, có người nói cứng quá sẽ làm đau lưng, vậy phải chọn nệm như thế nào?
-Tôi bị đau lưng tới đau lưng lui, có người nói phải đi massage và tập thể dục và vật lý trị liệu. Tôi không có tiền đi vật lý trị liệu, có cách nào dễ tập ở nhà hay không? Nếu đau lâu quá có cần phải mổ không?
-Tôi đau lưng quá phải xin nghỉ làm mà đã bốn ngày rồi vẫn không hết, có người nói rằng càng nghỉ sẽ càng lâu hết đau, có đúng như vậy không?
-Cứ mỗi lần tôi bị đau lưng là má tôi lại nói là do thận yếu. Nhưng bác sĩ của tôi nói là kết quả thử máu mới tháng vừa rồi cho thấy thận tôi rất tốt. Ðau lưng thường có phải là do thận hay không? Nếu không thì các nguyên nhân thường gặp của đau lưng là gì?
Ðáp:
Lưng là bộ phận rất quan trọng của cơ thể. Vì vậy mà người ta thường dùng chữ
“xương sống” theo nghĩa bóng như là một thành phần chính nâng đỡ cấu trúc của một tổ chức nào đó. Lưng đóng vai trò nâng đỡ cho hầu hết các hoạt động hàng ngày của ta, như đứng, ngồi, đi, khiêng vác,...
Ðau lưng là một trong số những các bệnh chứng thường gặp nhất ở Mỹ và các nước công nghiệp hóa khác. Một số thống kê cho thấy khoảng 80% trong dân số bị đau lưng ít nhất là một lần trong đời, và và mỗi năm khoảng 14% bị đau lưng ít nhất là hai tuần. Ðây là nguyên nhân đứng hàng thứ năm trong số các nguyên nhân khiến bệnh nhân đi khám bệnh, và là nguyên nhân hàng đầu gây ra mất khả năng làm việc. Mỗi năm có một phần tư những người làm việc ở Hoa Kỳ bị đau lưng, và có tới 8% của những người này bị mất khả năng làm việc.
Ðau lưng, thường gặp nhất là đau ở vùng thắt lưng (lower back pain) thường xảy ra nhất ở tuổi 20 đến 40, nhưng thường trầm trọng hơn ở người lớn tuổi. Những công việc thường gây ra đau lưng là những việc cần phải khiêng, cúi, với (reaching) và xoay người (twisting) thường xuyên. Nhiều nghiên cứu cho thấy đau lưng không liên quan đến giới tính, chiều cao, cân nặng.
Dù rằng cơn đau lưng có thể làm cho ta rất khó chịu, 90% những người bị đau lưng sẽ hết đau một cách tự nhiên trong vòng bốn tuần, và chỉ có 5% bị đau kéo dài hơn ba tháng.
Dù đau lưng (thường là lưng dưới) rất thường gặp, nhưng mỗi người đau mỗi kiểu khác nhau, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến cách điều trị có thể khác nhau và khả năng hết đau cũng như thời gian lành bệnh có thể khác nhau.
Tại sao đau lưng?
Ðau lưng dưới thường gặp vì đây là một bộ phận có nhiều chức năng và liên quan đến nhiều cơ quan khác nhau của cơ thể. Các chức năng chính của lưng dưới là:
- Bảo vệ tủy sống.
- Nơi bám của nhiều bắp thịt để nâng đỡ xương sống.
- Giúp cơ thể đi, đứng, ngồi, nghiêng xoay người.
Cột sống cấu tạo bởi sự chồng lên nhau của các đốt xương rỗng bên trong gọi là đốt xương sống. Ðệm giữa các đốt xương sống này là các đĩa sụn để giảm chấn động vào các đốt xương sống. Tủy sống chạy trong lõi của các đốt xương sống mang những tín hiệu từ não đến phần còn lại của cơ thể. Các dây thần kinh của phần dưới cơ thể nối với tủy sống qua các đường ống đi ra từ giữa các đốt xương sống. Ðể giữ cho xương sống đứng vững là các bắp thịt và dây chằng chằng nối cột sống với các phần khác của cơ thể như là các kèo nối vào cột chính của một căn nhà.
Có rất nhiều nguyên nhân gây đau lưng. Tuy nhiên, nói chung ta có thể chia ra làm ba nhóm chính là:
-Các bệnh của xương khớp và bắp thịt liên quan đến xương sống.
-Các bệnh của cột sống.
-Ngoài ra tổn thương các bộ phận ở gần vùng lưng cũng góp phần làm lưng đau.
Ðau lưng có thể xuất hiện sau khi nâng một vật nặng hay một cử động bất ngờ nào đó ảnh hưởng đến vùng lưng. Tuy nhiên, hầu hết các cơn đau xảy ra mà không có nguyên nhân nào rõ rệt. Chỉ cần một cử động đơn giản nào đó tạo ra áp lực lên vùng lưng cũng có thể khởi động một cơn đau lưng.
Thân mến
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
Hỏi:
Tôi bị đau lưng hoài mà chữa mãi không hết, xin bác sĩ cho biết nguyên nhân tại sao? Có cách nào chữa hết hẳn không?
Cứ mỗi lần tôi bị đau lưng là má tôi lại nói là do thận yếu. Nhưng bác sĩ của tôi nói là kết quả thử máu mới tháng vừa rồi cho thấy thận tôi rất tốt. Ðau lưng thường có phải là do thận hay không? Nếu không thì các nguyên nhân thường gặp của đau lưng là gì?
Ðáp:
Dù rằng cơn đau lưng có thể làm cho ta rất khó chịu, 90 phần trăm những người bị đau lưng sẽ hết đau một cách tự nhiên trong vòng bốn tuần, và chỉ có 5 phần trăm bị đau kéo dài hơn ba tháng.
Dù đau lưng (thường là lưng dưới) rất thường gặp, nhưng mỗi người đau mỗi kiểu khác nhau, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến cách điều trị có thể khác nhau và khả năng hết đau cũng như thời gian lành bệnh có thể khác nhau.
Các nguyên nhân chính của chứng đau lưng là:
Các bệnh xương khớp và bắp thịt
Hầu hết các cơn đau lưng gây ra bởi các tổn thương nhẹ đến một số các bắp thịt cũng như phần bao bọc của bắp thịt, dây chằng, và các khớp ở vùng lưng. Các yếu tố khác có thể góp phần làm lưng đau bao gồm tư thế không đúng (ví dụ ngồi ẹo qua ẹo lại), chân cao chân thấp, bắp thịt vùng lưng bị suy yếu, thiếu dưỡng khí đến vùng thắt lưng do hút thuốc, các yếu tố tâm thần và xã hội như bị căng thẳng...
Ðau lưng do tổn thương của phần bao quanh bắp thịt (myofascia) thường bắt đầu từ từ, vùng đau không rõ rệt, bị nặng lên khi nghỉ ngơi hay ngồi. Loại đau này thường đi kèm với sự cứng đơ ở vùng lưng làm cử động khó khăn. Các bắp thịt và khớp vùng lưng dưới có thể rất nhạy cảm với đau, nhất là phần cuối của xương sống. Một tình trạng khác liên quan đến sự đau ở các khớp gọi là fibromyalgia cũng có thể gây ra triệu chứng đau tương tự.
Ðau lưng đi kèm với đau và tê ở chân, thường được gọi là “đau thần kinh tọa” (sciatica) có thể do co thắt bắp thịt, tổn thương các dây chằng, viêm sưng bao khớp (bursitis). Do đó chỉ có triệu chứng “đau thần kinh tọa” không thể giúp phân biệt chính xác đau là do bắp thịt hay do thần kinh bị thật sự bị tổn thương do các đốt xương sống bị tuột ra khỏi vị trí của nó và cấn vào thần kinh (herniated disc).
Các bệnh của cột sống
Cột sống là phần xương ở lưng giúp nâng đỡ cả cơ thể chúng ta. Những xương này rỗng ở giữa tạo thành một cái ống để cho nhiều thần kinh quan trọng từ cuống não xuống chạy luồn trong đó.
Một số bất thường của cột sống có thể gây ra đau lưng là trượt đốt sống (spondylolisthesis), thoát vị đĩa sống (herniated disc), và hẹp ống xương sống ở phần thắt lưng (lumbar spinal stenosis). Các bất thường này thường ít xảy ra hơn đau lưng do cơ xương. Hiếm hoi, đau lưng có thể gây ra bởi các tình trạng nguy hiểm như nhiễm trùng, gãy xương sống, u bướu, hoặc tổn thương của phần cuối cột sống (cauda equina syndrome - rối loạn thần kinh gây ra liệt, tiêu tiểu không kiểm soát được và đau lưng).
-Trượt đốt sống (spondylolisthesis) là khi một đốt xương sống bị trượt ra phía trước so với các đốt xương sống khác. Tình trạng này xảy ra bởi áp lực trên phần dưới của xương sống. Nó có thể gây ra đau lưng và đau thần kinh tọa (sciatica), tuy nhiên, đôi khi nó không gây ra triệu chứng gì cả và chỉ được chẩn đoán khi tình cờ bệnh nhân được chụp X quang.
-Thoát vị đĩa sống (herniated disc). Ðĩa sống là bộ phận chêm giữa các đốt xương sống bao gồm phần chắc ở bên ngoài và phần cùi mềm như gel ở bên trong. Chúng là phần đệm giữa các đốt xương sống. Khi bị mòn rách, các đĩa này có thể bị thoát (ra khỏi) vị (trí bình thường của chúng), cấn vào các thần kinh chạy trong phần rỗng ở giữa của chúng (các đĩa sống và đốt xương sống rỗng ở giữa và chồng lên nhau tạo thành một ống để cho thần kinh chạy bên trong) gây viêm, đau, cảm giác tê buốt của thần kinh, mà ta thường gọi là đau thần kinh tọa.
-Ðau thần kinh tọa (sciatic pain) thường đi kèm bởi cảm giác khó chịu như kiến hay sâu bò, kim châm, bỏng rát. Ðau thần kinh tọa thường bị nặng lên khi ho, gắng sức, đứng hay ngồi ở một tư thế kéo dài. Ðau thường giảm khi nằm xuống. Ðau lan xuống cẳng chân thường liên quan đến thần kinh bị cấn hơn là đau chỉ lan tới mông và đùi.
-Hẹp ống xương sống ở phần thắt lưng (lumbar spinal stenosis) thường do viêm xưng của các đĩa sống đã bị tổn thương, và thường xảy ra ở người lớn tuổi. Ðau do hẹp ống sống thắt lưng thường chạy từ lưng xuống mông, đùi và cẳng chân (thường là) cả hai bên. Nó có thể làm cho bệnh nhân phải đi cà nhắc và bị yếu cả hai chân. Ðau thường nặng lên khi phần dưới xương sống bị duỗi ra (như khi đứng hay đi bộ) và giảm đi khi lưng cong lại (như khi ngồi, cúi, nghiêng người về phía trước).
Các tổn thương của các cơ quan gần vùng thắt lưng
Ngoài các thành phần của chính cột xương sống, cạnh đó cũng có các cơ quan lân cận cũng có thể đóng một vai trò vào sự đau lưng. Ví dụ như:
-Hai trái thận nằm ngay dưới xương sườn hai bên xương sống.
-Hai niệu quản dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang (bọng đái) chạy song song hai bên cột sống.
-Tử cung, hai buồng trứng, một phần của ruột non và ruột già cũng nằm gần vùng lưng dưới.
-Ngay cả động mạch chính của cơ thể (gọi là động mạch chủ-aorta) cũng chạy xuống vùng lưng dưới.
Tổn thương của bất kỳ cơ quan nào trong số này cũng có thể góp phần vào việc lưng bị đau.
Thân mến
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
Hỏi:
-Tôi bị đau lưng hoài mà chữa mãi không hết, xin bác sĩ cho biết nguyên nhân tại sao? Có cách nào để chẩn đoán mà không cần chụp hình không? Vì tôi không có bảo hiểm sức khỏe.
-Tôi bị đau lưng cả tuần nay, có người nói phải chụp MRI mới biết tại sao. Tôi không có bảo hiểm sức khỏe mà MRI quá mắc tiền, có thật sự phải cần MRI không? Nếu phải uống thuốc thì thuốc nào tốt nhất.
-Tôi bị đau lưng cả ba bốn ngày nay. Có người nói phải nằm nệm cứng, có người nói cứng quá sẽ làm đau lưng, vậy phải chọn nệm như thế nào?
-Tôi đau lưng quá phải xin nghỉ làm mà đã bốn ngày rồi vẫn không hết, có người nói rằng càng nghỉ sẽ càng lâu hết đau, có đúng như vậy không?
-Cứ mỗi lần tôi bị đau lưng là má tôi lại nói là do thận yếu. Nhưng bác sĩ của tôi nói là kết quả thử máu mới tháng vừa rồi cho thấy thận tôi rất tốt. Ðau lưng thường có phải là do thận hay không? Làm sao để biết là có phải do nguyên nhân nào?
Ðáp:
Ðau lưng, thường gặp nhất là đau ở vùng thắt lưng (lower back pain) thường xảy ra nhất ở tuổi 20 đến 40, nhưng thường trầm trọng hơn ở người lớn tuổi. Những công việc thường gây ra đau lưng là những việc cần phải khiêng, cúi, với (reaching) và xoay người (twisting) thường xuyên. Nhiều nghiên cứu cho thấy đau lưng không liên quan đến giới tính, chiều cao, cân nặng.
Dù đau lưng (thường là lưng dưới) rất thường gặp, nhưng mỗi người đau mỗi kiểu khác nhau, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến cách điều trị có thể khác nhau và khả năng hết đau cũng như thời gian lành bệnh có thể khác nhau.
Ðánh giá đau lưng bằng cách nào?
Ðại đa số các cơn đau lưng sẽ tự khỏi một cách tự nhiên hoặc với những bài tập đơn giản tự làm ở nhà. Mặt khác, đau lưng cũng có thể là biểu hiện của một tình trạng nguy hiểm không nên ỷ y và cần gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. Dấu hiệu của các tình trạng nguy hiểm này là:
-Ðau liên tục, không giảm bớt ngay cả khi đi ngủ, khi nằm xuống, có thể là dấu hiệu của gãy xương (những người bị loãng xương có thể bị gãy xẹp xương sống ngay cả khi không bị các chấn thương nào rõ rệt), nhiễm trùng hay u bướu, ung thư. Các đầu mối khác khiến ta nghĩ đến ung thư có thể là tiền sử đã bị ung thư, bị sụt cân không giải thích được, đau kéo dài hơn một tháng không cải thiện được với điều trị thông thường.
-Yếu của một hay cả hai chân và các rối loạn khi đi tiêu, tiểu và sinh hoạt tình dục có thể là các dấu hiệu của tổn thương bó thần kinh ở phần cuối cột sống (cauda equine syndrome).
-Những người bị suy giảm miễn dịch, chích xì ke ma túy, bị chấn thương cột sống do tai nạn hay té ngã cần được chẩn đoán xem có bị nhiễm trùng hay gãy xương hay không.
-Ðau lan xuống cẳng chân và bàn chân, đặc biệt là nếu đi kèm với sự yếu đi của chân rất có thể là triệu chứng của thoát vị đĩa sống.
Chỉ cần có một trong các triệu chứng kể trên, ta nên đi gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. Ngay cả không có các triệu chứng kể trên nhưng nếu bị đau mà không hết với các điều trị đơn giản tại nhà ta cũng nên đi thăm bác sĩ.
Thường thường, sự mô tả một cách chi tiết triệu chứng đau và sự thăm khám của bác sĩ là cách đem lại nhiều thông tin nhất cho một chẩn đoán. Chỉ trong một số ít trường hợp ta mới cần đi chụp X quang hay MRI.
Nhiều người thường cho rằng hễ đau lưng là cần chụp phim để xác định nguyên nhân. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy các phim X quang (plain x-rays) thường không có ích trong đa số các trường hợp đau lưng. Các phim này không thể cho thấy các thoát vị đĩa sống hay hẹp ống sống.
Phim X quang có thể có ích ở các bệnh nhân mà triệu chứng gợi ý các nguyên nhân gãy xương, nhiễm trùng hay u bướu, đây là các nguyên nhân hiếm gặp của chứng đau lưng. Phim X quang thường cho thấy gai cột sống, nhưng đây lại là điều bình thường ở người lớn tuổi và không có liên quan đến sự trầm trọng của bệnh hay mức độ đau đớn của bệnh nhân.
Các xét nghiệm rất mắc tiền như MRI có thể cho thấy rõ hơn cấu trúc của xương sống, các thông tin này có thể có ích nếu ta nghĩ đến phẫu thuật hay các nguy nhân trầm trọng được nghĩ đến, tuy nhiên với đa số trường hợp đau lưng thông thường, đây là điều không cần thiết. Dù MRI có thể cho thấy sự lồi ra của các đĩa sống một cách rõ ràng, nhiều người có đĩa sống bị lồi ra mà không bị đau, do đó, khó có thể nói được sự lồi ra của đĩa sống có phải là nguyên nhân của đau hay không. Như đã trình bày trên, sự thăm khám cẩn thận và khai bệnh tỉ mỉ của ta có thể đem lại nhiều thông tin hữu ích hơn.
Thân mến,
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
