Ái chà, mới đầu Ðông, trời đã buốt lạnh, sáng chạy bộ, đầu đội mũ, cổ áo kéo cao, tay thu trong áo ấm, cũng chẳng ăn thua. Tháng trước, Ðông chưa đến, nhưng Tử Thần Mùa Ðông đã vội xuất hiện và ra tay: trận bão tuyết thổi qua miền Ðông nước Mỹ giết hại trên 20 người.
Tử Thần Mùa Ðông hại ta nhiều cách: bão tuyết gây tai nạn ở nhà, trên đường, làm mất điện..., và còn dùng ngay cái băng giá của hắn khiến ta khốn quẩn.
Khí lạnh giết người
Ở Mỹ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật (Centers for Disease Control and Prevention) cho biết hàng năm, Tử Thần Mùa Ðông bắt đi hơn 700 người.
Một nhân viên của cơ quan này nói, trong khoảng thời gian 1979-1995, 12.368 người sống tại Mỹ đã qua đời vì khí lạnh, khi nhiệt độ của cơ thể xuống thấp hơn mức có thể chịu đựng (hypothermia). Tức cứ 1 triệu người, có 3 người Tử Thần Mù
a Ðông đến viếng và đem đi. Khi nhiệt độ trung tâm cơ thể ta (body core temperature) xuống dưới 95 độ F (tức dưới 35 độ C), cơ thể ta sẽ không chịu đựng được lâu. Lúc thân nhiệt xuống thấp đến mức ấy, ta sẽ run dữ lắm, tay chân tê dại, mệt mỏi, thở nông đi, áp huyết xuống thấp, và trí óc mất sáng suốt. Nếu tình trạng này kéo dài, ta tất sẽ lâm nguy.
Tình trạng thân nhiệt hạ thấp như vậy có thể gây do việc ta ở ngoài trời lạnh lâu quá, hoặc ra nơi nhiều gió máy. Ngay cả việc tiếp xúc quá lâu với nước hay chất kim loại (metal), những thứ dẫn truyền hơi lạnh, cũng khiến thân nhiệt ta dễ hạ thấp. Trong nhà có sưởi ấm áp, khô ráo, ta thường không có vấn đề, trừ khi rủi bị cúp điện nên sưởi tắt.
Chống khí lạnh
Như vậy, để tránh nguy hiểm do khí lạnh, vui hưởng lễ lạc mùa Ðông, và còn có dịp nhìn thấy cỏ cây thay áo mới trong mùa Xuân tươi mát, ta cẩn thận:
· Mỗi lần nảy ý định đi đâu ra khỏi nhà lâu, mở radio, truyền hình, hoặc đọc báo xem tin thời tiết. Song đừng đặt hết lòng tin vào họ, những người giữ việc tiên đoán thời tiết, nên bi thảm hóa tình thế thêm một chút, vì nào ai biết rõ ý Trời, trời có thể bất ngờ trở lạnh hơn họ tiên đoán, có khi còn mưa nữa đấy.
· Ăn mặc ấm áp. Nên mặc quần áo chống lạnh có nhiều lớp (layered, insulated clothing), ít bị ẩm (bằng polypropylene hay len), và lót một lớp chống gió bên ngoài (windproof outer layer). Luôn nhớ mang theo đồ đi mưa, phòng khi trời trở, mưa bất ngờ. Nếu có thể thu xếp, nên tránh ra ngoài khi trời đang giông bão.
· Giữ quần áo cho khô. Quần áo ướt mất khả năng giữ nhiệt của chúng, và cùng với gió, chúng khiến ta mau bị lạnh, run.
· Ðội mũ hay quàng đầu cho ấm. Bạn có biết, đến 30-50% thân nhiệt của ta bị mất qua da đầu, thế mới lạ.
· Tránh đừng hăng, vận động quá đáng, chảy mồ hôi nhiều. Khi ta chảy mồ hôi, mồ hôi bốc hơi và làm cơ thể mất bớt nhiệt.
· Tìm chỗ trú nếu thấy lạnh, hay tự làm một chỗ trú để tránh khí lạnh (trường hợp ở trong rừng...). Nếu cần, nên đốt lửa lên để sưởi ấm.
Ăn và uống nhiều hơn trong mùa lạnh. Mang theo thức ăn chứa nhiều năng lượng (như những thỏi kẹo candy bars, trail mix), khi ra ngoài vào những lúc mà thời tiết có vẻ bất thường, ta không biết rõ lòng Trời. Nhưng nhớ tránh dùng cà-phê và rượu, những thứ ăn cắp nhiệt lượng của cơ thể chúng ta. Rượu cho ta cảm giác ấm hơn thực đấy, song nó làm nở những mạch máu gần ngay dưới da, khiến nhiệt trong người ta thất thoát qua những mạch máu này nhanh và nhiều hơn.
Ở những tiểu bang tuyết giá, bạn cũng nhớ sửa soạn xe cộ, và hết sức cẩn thận khi lái trên những con đường tuyết đã đóng thành đá để tránh tai nạn. Có cái điện thoại di động trong người, phòng khi hữu sự, xe chết máy, gặp tai nạn, lao xuống hố... cũng là một bảo đảm rất tốt.
Ði ngoài đường trơn trượt, bạn mang giầy loại tốt, có đế cao su bám đường giúp đỡ té ngã. Vồ ếch, té ngã chỏng gọng dễ gãy xương. Các vị có tuổi khi ngã dễ gãy xương hông (hip fracture), có thể đưa đến tử vong. Khí lạnh mùa Ðông biết giết người, ta nên cẩn thận, nhất là lúc có việc ra ngoài. Trời đất đổi thay, mong Ðông sẽ chóng tàn, và Xuân mau đến, mang theo nắng ấm cùng những niềm hy vọng mới.
BS. Nguyễn Văn Ðức
