Thủy canh là gì? Chắc hẳn bạn đang rất tò mò và thắc mặc về thuật ngữ này trong thời gian gần đây. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc đó.
Thủy canh là một kỹ thuật trồng cây trong môi trường dung dịch dinh dưỡng, đơn giản bạn có thể hiểu là việc trồng cây trong nước. Nguyên lý của phương pháp này chính là dùng nước làm môi trường cung cấp đầy đủ cho cây các nguyên tố, dinh dưỡng cần thiết đúng lúc để cây phát triển. Vẫn đảm bảo đầy đủ ánh sáng cho quá trình quang hợp, hô hấp của cây để cây có thể phát triển mạnh với năng suất cao.
Ở môi trường đất, cây chỉ lấy và khả năng hấp thụ khoảng 5% dinh dưỡng từ môi trường đất, 95% dinh dưỡng còn lại là do cây tự tổng hợp trong quá trình quang hợp và sử dụng. Môi trường đất ở đây chỉ đóng vai trò làm nơi lưu trữ dinh dưỡng cho quá trình phát triển của cây, cây sẽ sử dụng từ từ lượng dinh dưỡng này trong quá trình phát triển và lớn lên. Với thủy canh, dinh dưỡng được chuyển hóa dưới dạng lỏng (dạng dễ hấp thụ nhất cho cây) để cây dễ dàng hấp thụ trong quá trình phát triển nên ta hoàn toàn không cần dùng đất làm môi trường sống cho cây.
Phương pháp trồng cây thủy canh là gì? Có tốt hay không?
Với phương pháp này, bạn đã tạo ra một môi trường sống khá sạch cho cây trồng, không có những ảnh hưởng ô nhiễm từ môi trường đất gây ra cho cây như nấm, sâu bệnh,…. Thủy canh được nghiên cứu là phương pháp cho ra năng suất cao hơn so với phương pháp trồng rau thổ canh, không chỉ vậy mà thủy canh còn tận dụng diện tích trồng khá tốt vì có thể chia không gian thành nhiều tầng để mở rộng diện tích.
Các mô hình canh tác thủy canh cơ bản
Có rất nhiều mô hình trồng rau thủy canh tại nhà khác nhau được nghiên cứu đưa ra sao cho phù hợp với điều kiện từng nơi sử dụng. Đa phần các máng trồng thủy canh hiện nay đều được làm bằng nhựa nhưng cũng có thể sử dụng những vật liệu khác như thủy tinh, bê tông hoặc kim loại,… Khi trồng các máng cần được che nắng để không tạo rong rêu phát triển trong môi trường dung dịch thủy canh.
1 – Hệ thống thủy canh dạng bấc (wick system)
Đây là hệ thống thủy canh đơn giản nhất. Nguyên lý hoạt động của hệ thống như nguyên tắc của đèn dầu sử dụng sợi bấc để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Đặt một đầu sợi bấc chìm trong dung dịch dinh dưỡng, đầu còn lại chạm vào rễ của cây. Sợi bấc sẽ có nhiệm vụ hút nước và dinh dưỡng lên để nuôi cây, như vậy cây vẫn có đủ dinh dưỡng để phát triển.
2 – Hệ thống thủy canh tĩnh
Hệ thống này sử dụng một bình, bể, khay hoặc thùng chứa dung dịch thủy canh phía dưới. Phần giữ cây thường làm bằng chất liệu nhẹ phía trên miệng. Rễ cây sẽ được ngập trong dung dịch thủy canh. Môi trường thủy canh tĩnh có một nhược điểm là thiếu khí oxy nên phải có máy tạo khối sủi bọt để cung cấp oxi cho cây. Hệ thống này chỉ phù hợp với một số loại cây và thông thường chỉ được sử dụng trong giảng dạy vì chi phí khá ít vì có thể tận dụng những bình chứa không sử dụng.
3 – Hệ thống trồng rau thủy canh hồi lưu
Khác với thủy canh tĩnh phần rễ cây luôn chìm trong dung dịch thì mô hình này có thêm một máy bơm để điều khiển lượng dung dịch vào khay rồi rút ra theo một chù kỳ nhất định. Như vậy bộ rễ của cây không phải lúc nào cũng ngập trong nước, tránh được ngập úng và tạo được khoảng không để cây có thể thở tự nhiên. Mô hình này khá tối ưu và hiện tại đang được ứng dụng vào sản xuất ở rất nhiều trang trại tại Việt Nam
4 – Hệ thống thủy canh nhỏ giọt (Drip systems)
Đây là hệ thống thủy canh được các nước trên thế giới ưa chuộng. Sẽ có hệ thống máy bơm, bơm dung dịch dinh dưỡng lên và nhỏ trực tiếp vào gốc của cây trồng. Nước được nhỏ giọt, chậm theo định kì. Dinh dưỡng sẽ từ từ trôi xuống bộ rễ, phần dư sẽ được trở lại bể chứa và tái sử dụng. Hệ thống sử dụng hiệu quả dinh dưỡng, thích hợp trồng các cây thảo mộc, các loại hoa và một số cây ăn trái như dưa chuột, cà chua, ớt,…
Giá thể thủy canh là gì?
Trong việc trồng rau thủy canh thì giá thể khá quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn hạt giống nảy mầm và khi mang cây con để trồng vào các rọ thủy canh. Lượng giá thể trong mỗi rọ thủy canh cũng vừa phải để tiết kiệm và tiện cho việc xử lý.
- Giá thể được sử dụng trong phương pháp thủy canh phải đảm bảo được khả năng giữ ẩm và thoáng khí cho cây trồng.
- Giá thể trồng rau thủy canh phải đảm bảo không làm ảnh hưởng đến độ PH ổn đinh của dung dịch, khả năng sinh trưởng của rau.
- Giá thể phải có khả năng thấm nước để cây có thể dễ dàng sử dụng. Có thể dễ dàng phân hủy và tái sự dụng.
Hiện nay, có 3 loại giá thể được sử dụng trong thủy canh là xơ dừa, perlite, đất sét nung đang được sử dụng phổ biến. Xơ dừa có khả năng giữ nước tốt, giá rẻ, dễ dàng kiếm. Perlite là đá núi lửa, rỗng ruốt, khá nhẹ, giữ ẩm tốt, tạo môi trường thông thoáng khí cho bộ rễ phát triển. Giá thể này khá được ưa chuộng trong quá trình ươm giống, giâm cành. Đất sét nung là từng viên nhỏ được nung ở nhiệt độ cao, hút nước tốt, giữ ẩm cao, được ưa chuộng sử dụng trong hệ thống thủy canh ngập xả định kỳ.
Trồng rau bằng phương pháp thủy canh
Thủy canh là phương pháp trồng rau sạch không cần dùng đất rất phù hợp với người dân ở thành phố. Các gia đình có thể tự trồng trọt trực tiếp vào dung dịch dinh dưỡng để đảm bảo vệt sinh an toàn thực phẩm cho gia đình.
Rau cải được trồng theo kỹ thuật thủy canh
Quy trình trồng rau thủy canh khá đơn giản
Ứng dụng công nghệ thủy canh để sản xuất rau an toàn là một hệ thống trồng cây trong dung dịch không tuần hoàn được Trung tâm phát triển rau đậu Châu Á do tiến sỹ Hideo Imai và David Midmore nghiên cứu và hoàn thiện. Trồng rau bằng phương pháp thuỷ canh không phải điều chỉnh độ PH do tạo ra chất đệm giữ ổn định độ axit, không phải sục khí và cho nước chảy liên tục.
Bằng kỹ thuật này cây rau được cung cấp đủ dinh dưỡng cần thiết, cách ly với nguồn sâu bệnh, phân tươi, nước ô nhiễm, tránh được các độc tố. Mô hình trồng rau thuỷ canh được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng, bởi cây rau hoàn toàn sạch và an toàn. Các loại rau ăn lá đều thích hợp với môi trường thuỷ canh: rau xà lách, rau cải canh, rau húng, rau muống.
Điều kiện trồng rau thủy canh
- Tận dụng mặt bằng sân thượng, ban công hay khoảng sân trước nhà. Ánh sáng cho cây quang hợp ít nhất 5-6 giờ trong một ngày.
- Cần tránh nước mưa để dung dịch dinh dưỡng không bị pha loãng, có thể làm mái che bằng ni lông trắng.
- Cần phun nước 2-3 lần vào buổi trưa nắng gắt đối với rau ăn lá.
- Cần tránh cho cây khỏi bị nghẹt thở: Không bao giờ cho dung dịch ngập hoàn toàn bộ rễ, chừa phân nửa bộ rễ nằm trên mặt dung dịch.
Kỹ thuật trồng cây, rau mầm thủy canh khá đơn giản
Dụng cụ trồng
Chúng ta chuẩn bị vật liệu chọn hộp xốp có chiều dài 40cm – 50cm, cao 15cm, nylon đen lót hộp, rọ nhựa có đường kính rọ 5cm, đáy 2,9cm, cao 7,3cm, giá thể (trấu hun) và các chất dinh dưỡng đóng can bán trên thị trường.
Ngoài ra có thể tận dụng những dụng cụ sẵn có trong gia đình như: xoong, nồi, chậu nhựa, rổ, khay nhựa hình chữ nhật, hũ sành, nồi đất, có đường kính từ 20cm, chiều cao 15cm trở lên và có nắp đậy kín. Nên có thêm bình phun nước để cung cấp độ ẩm cho thân, lá rau khi đã lớn.
Dụng cụ trong kỹ thuật trồng cây, rau mầm thủy canh không quá phức tạp và cầu kỳ
Các bước trồn rau thủy canh
Đặt thùng thủy canh trực tiếp trên nền xi măng, ban công, sân nhà... nơi có ánh nắng mặt trời, làm lưới để che chắn côn trùng, hộp xốp phải được lót nylon đen vào đáy hộp, ny lon đen có tác dụng giữ dung dịch và tạo môi trưòng thuận lợi cho sự phát triển của rễ, khoan lỗ vào các hộp có đường kính tương đương với miệng trong nhựa, khoảng cách các lỗ theo mật độ cây trồng.
Ví dụ: Rau cải xanh, xà lách, rau dền, cải trắng khoan 12 lỗ; rau muống, rau húng, rau cải ngọt khoan 20 lỗ. Lót lưới nhựa vào đáy rọ để trấu không rơi xuống dung dịch dinh dưõng, nhồi trấu hun vào rọ, xếp các rọ đã đựng trấu lần lượt vào hộp xốp, xếp khít để tránh đổ trấu vãi ra ngoài (chú ý không nên nén chặt tay).
Pha dung dịch thủy canh
Có rất nhiều công thức để pha dung dịch thuỷ canh, để có công thức thuỷ canh đáng tin cậy được pha trộn từ trước chúng ta có thể liên hệ với Trung tâm giống cây trồng Phú Thọ. Mỗi một túi dinh dưỡng bột sử dụng cho 12 hộp xốp. Để chia được đều ta pha dung dịch mẹ: Cho túi bột dinh dưỡng vào 6 lít nước lã khoắng đều cho tan hết sau đó cho vào mỗi hộp xốp 0,5 lít dung dịch mẹ và lên mực nước cho đủ 12 lít nước/ hộp xốp và khuấy đều là được dung dịch trồng rau. Trước khi tiến hành gieo hạt cần làm ẩm giá thể để đảm bảo sự duy trì độ ẩm cho hạt. Sau khi gieo 7 - 12 ngày tùy vụ, khi cây được 2 lá mầm thì đánh cấy vào rọ đã nhồi sẵn trấu hun sau đó xếp vào hộp xốp, mực nước trong hộp xốp ngập 1/3 rọ nhựa để 3 - 4 ngày rồi xếp lên khay đã đục sẵn lỗ cho từng loại rau.
Cần chú ý tới nước và ánh sáng trong kỹ thuật trồng cây, rau mầm thủy canh
Gieo hạt
Tùy theo loại rau mà có thể gieo thưa ra. Sau khi gieo xong đặt nắp chèn lên, tránh để hạt bị xáo trộn, phun thêm 1 lượng nước lên trên hạt.
Chăm sóc
Trong quá trình chăm sóc rau chúng ta phải thường xuyên kiểm tra hộp trồng rau để tránh rò rỉ dung dịch dinh dưỡng; cần bổ sung nước sạch cho đến khi thu hoạch đối với loại rau thu hoạch một lần như rau cải ngọt, rau cải canh... nếu là rau muống hay rau thơm... là rau thu nhiều lần trên cây cần bổ sung lượng dinh dưỡng bằng 30% lượng dinh dưỡng dung dịch mẹ cho ban đầu sau mỗi lần thu hoạch; theo dõi hàng ngày nếu có sâu thì bắt bằng phương pháp cơ học; bổ sung và thay thế những cây xấu, kém, những cây chết, chuyển đổi vị trí cho rau đủ ánh sáng và dinh dưỡng; cắt bỏ lá gốc, lá vàng, tỉa nhánh rễ, vệ sinh hộp sau mỗi lần thu hoạch đối với cây lưu vụ (rau muống, rau húng); mùa hè cần che nắng bằng lưới đen từ 10 giờ đến 16 giờ.
