Hút thuốc làm tăng tỉ lệ tử vong ở những người bị tiểu đường, hút thuốc gây khó khăn cho việc kiểm soát mức đường trong máu... (Hình minh họa: AP Photo/Jenny Kane)
Để sống khỏe, sống vui với bệnh tiểu đường, những điều chính mà ta cần chú ý để điều chỉnh lối sống của mình là:
-Để ý đến và điều chỉnh cách ăn uống cho thích hợp.
-Tránh thuốc lá.
-Biết cách kiểm tra và kiềm chế mức đường trong máu một cách thích hợp bằng thuốc men cũng như thể dục và ăn uống.
-Biết cách phòng và phát hiện sớm các biến chứng của bệnh cũng như tác dụng phụ của thuốc men.
-Hợp tác chặt chẽ và vui vẻ với bác sĩ để kiểm soát bệnh, phòng, phát hiện và chữa sớm các biến chứng.
Cần nhắc lại, các nguyên tắc dinh dưỡng chính mà bệnh nhân tiểu đường cần chú ý là:
-Duy trì cân nặng vừa phải.
-Giảm sự gia tăng mức đường máu sau khi ăn.
-Thực hiện các nguyên tắc dinh dưỡng lành mạnh.
-Ăn uống điều độ, vào những giờ cố định.
-Biến các nguyên tắc ăn uống thích hợp thành thói quen, luôn duy trì và cải thiện các thói quen tốt đó.
Tránh thuốc lá
Khoảng trên 25% những bệnh nhân được chẩn đoán bị tiểu đường là những người hút thuốc. Bỏ thuốc là một trong những điều quan trọng nhất mà bệnh nhân tiểu đường có thể làm để cải thiện sức khỏe của họ. Những người bị tiểu đường mà lại hút thuốc cần biết và chú ý đến những hậu quả sau đây:
-Hút thuốc làm tăng tỉ lệ tử vong ở những người bị tiểu đường.
-Hút thuốc làm tăng mức mỡ trong máu.
-Hút thuốc gây khó khăn cho việc kiểm soát mức đường trong máu.
-Những người hút thuốc cũng bị tăng nguy cơ bị các biến chứng thần kinh của bệnh tiểu đường.
-Những người hút thuốc cũng bị tăng nguy cơ bị suy thận dẫn đến phải lọc thận nhân tạo, và giảm tuổi thọ, so với những người bị lọc thận nhưng không hút thuốc.
Điều đáng mừng là cai hút thuốc cũng có thể làm giảm các nguy cơ kể trên.
Dĩ nhiên, cai thuốc không phải là điều dễ. Tuy nhiên với quyết tâm và với sự giúp đở của các bác sĩ cũng như các chương trình giúp cai thuốc, rất nhiều người bị tiểu đường đã thành công trong việc bỏ thuốc.
Dùng thuốc và đo đường đều đặn hằng ngày
Kiểm soát mức đường máu hằng ngày đều đặn là việc tương đối phức tạp. Muốn giữ mức đường ở mức an toàn thường xuyên để tránh các biến chứng cấp tính hay mạn tính, ta cần có một lịch trình dùng thuốc, thử đường và ăn uống có kế hoạch cẩn thận.
Tuy nhiên, sự thành công không đòi hỏi ta phải từ bỏ mọi vui thú trong cuộc sống hằng ngày. Ngược lại, biết cách sắp xếp để việc điều trị hòa nhịp được với các thú vui lành mạnh hằng ngày, là chìa khóa để thành công. Nếu chữa bệnh mà “khổ quá” thì ít ai có thể theo đuổi suốt đời được, mà việc điều trị tiểu đường, là một việc hầu như ta sẽ phải làm suốt đời (trừ trường hợp trong tương lai có một phát minh bất ngờ nào giúp chữa khỏi hẳn được bệnh).
Mặc dù lúc đầu có thể hơi khó khăn trong việc thành lập các thói quen tốt, một thời khóa biểu mới kết hợp được tất cả những việc cần thiết nói trên (dùng thuốc, thử máu, ăn uống thích hợp), rất nhiều bệnh nhân tiểu đường đã thực hiện được điều này, biến nó thành một “bản năng” thứ hai của mình, và sống vui với bệnh.
Lúc đầu, thường ta cần phải viết ra một thời khóa biểu và kế hoạch dùng thuốc, ăn uống, thử máu hằng ngày, cho tới khi các kế hoạch, thời khóa biểu này đã thành một thói quen, đã thấm vào trí nhớ, não trạng của mình. Bên cạnh kế hoạch chính, ta nên có sẵn vài phương án dự phòng, dành cho những tình huống bất ngờ, ví dụ như có bạn ghé qua mời đi ăn, tập thể dục nhiều hơn bình thường bị hạ đường máu, bị cảm không ăn uống được như bình thường, vân vân (sẽ phải tăng giảm liều thuốc như thế nào, nên ăn thứ gì…).
Người bệnh tiểu đường có thể (thường) phải dùng nhiều thuốc khác nhau cho các bệnh khác nhau (ví dụ như cao huyết áp, cao cholesterol, thuốc để phòng các biến chứng tim mạch như aspirin). Tất cả các thuốc này đều quan trọng trong việc duy trì sức khỏe trong trường kỳ, tránh các biến chứng. Do đó, kết hợp tất cả các thuốc men, phương pháp điều trị vào kế hoạch hằng ngày, theo đúng những điều cần thiết được bác sĩ dặn dò là điều quan trọng.
Trong việc dùng thuốc, một hộp đựng thuốc hằng ngày (pills organizer) có thể rất hữu ích. Nó giúp ta chỉ cần một lần mỗi tuần bỏ thuốc vào ngăn, sau đó đến giờ cứ mở ngăn ra lấy thuốc mà dùng, nếu quên, lần kế, nhìn thấy thuốc còn trong ngăn, ta sẽ biết là mình đã quên, và như vậy, ngày sẽ càng ít quên hơn.
Kiểm soát bàn chân hằng ngày
Tiểu đường có thể gây ra các biến chứng ở bàn chân, và ta có thể không phát hiện kịp thời cho đến khi chúng đã trở thành trầm trọng. Do đó người bị bệnh tiểu đường nên, tập thành thói quen kiểm soát bàn chân mình hằng ngày. Tốt nhất là vào một giờ cố định, ví dụ như lúc mang giày đi làm, lúc đi tắm, khi thức dậy vào buổi sáng hay trước khi đi ngủ… Việc này chỉ tốn khoảng một phút mỗi ngày, nhưng có thể sẽ được trả giá bằng cả bàn chân của ta.
Ta cần kiểm soát cả bàn chân của mình, cả gan bàn chân, mu bàn chân, kẻ các ngón chân. Cần xem xét kỹ xem có bi bị rách da, lở loét, nổi bóng nước, da khô, bị các cục chai, hay bất thường gì khác hay không. Nếu thấy bất thường, nên đi khám và báo cho bác sĩ càng sớm càng tốt. Ta phải chữa sớm vì các vết thương ở người bệnh tiểu đường thường rất khó lành, khi đã trễ, khó khăn sẽ càng tăng gấp bội.
Đi bác sĩ khám thường xuyên
Tập thành các thói quen mới cho cuộc sống hằng ngày nhằm thích nghi tình trạng mới (bệnh tiểu đường) của mình (như đã nêu trên), là điều rất tốt và rất cần thiết. Tuy nhiên, các thói quen mới nhằm tự chăm sóc mình không thể thay thế được việc được bác sĩ theo dõi thường xuyên.
Các buổi thăm khám thường xuyên sẽ giúp bác sĩ có thể điều chỉnh thuốc men, phát hiện sớm các biến chứng, thực hiện các xét nghiệm thường quy để theo dõi tình trạng bệnh tiểu đường, các biến chứng, và các bệnh có liên quan.
Cần nhớ rằng, các vấn đề sức khỏe thường được chữa có hiệu quả nhất là vào lúc nó còn nhẹ, đôi khi còn chưa có triệu chứng.
Một trong những điều quan trọng khác góp phần vào sự thành công của việc chữa trị là “lắng nghe” cơ thể của mình, để phát hiện sớm các bất thường, và nên báo bác sĩ sớm, không cần phải đợi đến ngày hẹn thường quy.
Trong việc chữa trị tiểu đường, nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, việc theo dõi với bác sĩ gia đình, nội khoa tổng quát, hay với bác sĩ chuyên về nội tiết (endocrinologist) đem lại kết quả không khác nhau. Điều quyết định là sự chủ động của bệnh nhân, sự làm việc cẩn thận, thường xuyên theo dõi của bác sĩ.
Tóm lại, điều cần nhớ là phòng bệnh hơn chữa bệnh, khi đã bệnh thì chữa kịp thời lúc càng nhẹ, sẽ càng dễ chữa và ít tốn kém tiền bạc cũng như hao mòn sức khỏe, cơ thể của ta hơn.
Thân mến
