Vẫn biết rằng ai sinh ra cũng có một quê hương để yêu dấu, để gắn bó, để tưởng nhớ khi chia xa. Tuy nhiên tôi luôn luôn có cảm nghĩ là người Huế sống và bộc lộ tình quê hương mãnh liệt hơn bất cứ người dân vùng nào khác chăng?
Người Huế gắn liền với cầu Tràng Tiền sáu vài mười hai nhịp, với sông An Cựu nắng đục mưa trong, với núi Ngự Bình trước tròn sau méo, với đồi Thọ Xương, chùa Linh Mụ, cau Nam Phổ, mía Mỹ Lợi, quít Hương Cần. Huế mang trong nó một sức mạnh của một tình yêu thần bí huyền diệu. Sông Hương êm đềm chảy giữa lòng thành phố Huế như dòng máu luân lưu qua trái tim. Những người sinh trưởng ở Huế uống nước sông Hương mà lớn khôn nên người Huế ràng buộc với nhau như tình cốt nhục và con gái Huế qua đò bóng nghiêng xuống dòng nước, dáng thanh tân mơ hồ in trên đầu những gợn sóng xôn xao làm ửng hồng đôi má xuân thì.
Buổi sớm mai, đi trên cầu Trường Tiền nhìn ngược lên phía cầu Bạch Hổ, nước chảy qua Thương Bạc xanh lam màu khói mỏng; người Huế qua cầu soi bóng mình trên dòng sông Hương nên ai cũng có một chút thanh xuân gởi lại. Biết bao mùa Xuân đã trôi qua, cho dù trôi giạt ở phương trời nào, người Huế ly hương cứ còn nghe mãi trong tiếng gọi từ các phần đời quá khứ lặng chìm tha thiết, cứ mãi còn thấp thoáng cái hình ảnh đầu đời long lanh ước mơ để lại trên những bến sông đã đi qua. Người Huế đi xa mà gặp được nhau mừng như bắt được vàng vì cái hình bóng nhìn thấy trong mắt nhau, vì chất giọng Huế ngọt ngào đã gợi nhắc dòng sông cũ vẫn trôi lấp lánh trong đáy hồn mình; chỉ thoáng một lần gặp gỡ mà tưởng chừng như đã thân thiết nhau tự bao giờ.
Người sinh ra, lớn lên ở Huế đi xa thương nhớ Huế đã đành; người đi qua Huế dù chỉ một vài lần, ngày rời Huế vẫn còn thảng thốt với dòng sông rì rào, vẫn còn bâng khuâng hình bóng mình in giữa vời con nước. Tình yêu với Huế là gắn bó trắc trở, là thiên thu chia xa, là bước đi ngoảnh lại, là gần trong gang tấc mà cách ngoài quan san. Dù không gian biền biệt, dù thời gian có rêu xanh, thì sóng sông Hương vẫn vỗ những tiếng thì thầm trong trái tim thổn thức của người Huế lưu đày không bao giờ ngưng ao ước mong một ngày nào trở lại!
Ở Huế có những cây sầu đông mới trổ hoa. Hoa sầu đông màu tim-tím đã làm xúc động biết bao trái tim thơ mộng, ép hoa vào giấy rồi làm thơ. Chiều chiều có ai đi qua Nam Giao mà chẳng bồi hồi vì một mối hoài niệm lạ kỳ! Bâng khuâng mà chẳng hiểu vì sao, nhung nhớ mà chẳng biết nhớ ai hay cái làn gió thổi thốc qua sân rêu cung điện xưa, thổi giạt lên vách quế âm thầm, chính cái đó đã làm nên một cõi nhớ nhung?
Bên hồ Tịnh Tâm dường như còn mấy cây đào. Mùa Xuân hoa đào nở soi bóng nước lặng lờ. Rồi mùa Xuân trôi qua quả đào đã chín trên cành và đàn én cũng bay xa, chỉ còn lại tháng ngày rơi rụng khi hoa phù dung đã tàn phai. Huế đâu có phải chỉ có những đêm trăng sáng, những chiều nắng hanh vàng, còn có những ngày mưa, mưa như không bao giờ tạnh. Lòng tôi bồi hồi nghe tiếng mưa lao xao qua phố Bao Vinh, qua đường Long Não, qua phố Hàng Me và cả giọng hát Nam Ai Nam Bình day dứt thoảng đưa bên dòng An Cựu trầm trầm chảy mãi về Đông. Tuy vậy, mùa Đông xứ Huế vẫn có nét đẹp riêng, đẹp cô liêu hoang vắng, đẹp như khuôn mắt người yêu bỗng khóc hờn vô cớ, đẹp ê chề thiểu não như tình đã xa xăm trên đôi mắt trông chờ!
Huế nghèo nhưng Huế đẹp, Huế mùa đông thiếu áo mùa hè thiếu cơm, trời đất hành hạ mưa lụt liên miên nên lòng người Huế cũng mãi thăng trầm sâu kín như thâm cung, cho vàng son phủ kín rong rêu, cho sông lững lờ, cho núi chơ vơ, cho cây vẫn chờ, cho gió vẫn đợi!
Huế còn có những con đường để khi nhớ về cũng đủ ray rứt cả con tim. Tôi thương lắm hàng cây long não trên đường Lê Lợi sũng nước mùa mưa và che hết nắng mùa hè. Từ bao đời Lê Lợi vẫn là con đường đêm đẹp nhất thành phố. Đứng ở đây, tôi nghe được hơi thở của dòng sông, nghe được lời tình tự của cây, lời thì thầm của cỏ lá đang ướt đẫm sương đêm. Tôi thấy được vừng trăng vằng vặc trên cao, trăng đùa cùng mây gió, trăng chìm trong đáy sông. Trên con đường này, tôi đã đi suốt mấy năm trung học để nghe tiếng ve râm ran mùa hè, chân giẫm lên từng cánh phượng. Mùa đông, khói sông Hương làm Huế thêm mờ ảo, đường Lê Lợi thoáng buồn với những tà áo học trò vội vã trong mưa.
Những con đường trong Thành Nội cổ kính bao giờ cũng dịu dàng, tĩnh lặng với một loài cây mang tên rất lạ: cây bại-hoại. Tôi chưa bao giờ biết một loài hoa nào mà có hương thơm đậm đà đến như vậy. Kể cả sau này tôi đã gặp được hương dạ-lý. Có đôi lần từ con đường này tôi trở về nhà, hương hoa vẫn còn nồng nàn trên mái tóc. Tôi đã đi nhiều con đường của Huế, cũng có những con đường chưa in đậm nét dấu chân tôi, còn có những con đường đẹp nhưng không đọng lại nhiều trong trí nhớ nhỏ nhoi của tôi.
Chỉ có những con đường tôi nhớ nhiều vì đã mang bóng dáng thời thơ ấu tôi đã đi qua, thời tuổi trẻ mộng mơ tôi đã sống và bây giờ tôi vẫn thích ngồi dưới những hàng cây để nhớ về nơi đó, cây vẫn cứ lớn lên, lá vẫn rì rào bài tình ca muôn thuở. Tôi muốn cây của Huế cứ níu chân tất cả những người Huế, để đừng ai bỏ Huế của tôi đi xa một mai khi đất nước đã thanh bình, tự do đã trở về trên quê hương để Huế mãi có những con đường đẹp như một bài thơ.
Ngoài ra, kỷ niệm học trò với hương hoa ngày cũ cứ thoáng mãi trong tôi, cứ theo tôi đi suốt cả cuộc đời. Với tôi cũng như với những cô nữ sinh Đồng Khánh ngày xưa, trong sâu thẳm đáy lòng mỗi đứa, khung trời Đồng Khánh của những năm tuổi hoa niên cứ mãi là niềm thương nhớ không nguôi, cứ mãi là tiếng gọi khắc khoải trong lòng. Mỗi cô thiếu nữ Huế phần lớn được gắn liền với trường Đồng Khánh, với con đường Lê Lợi long lanh nắng nay đã trở thành con đường dẫn đưa tới một miền kỷ niệm thiêng liêng của biết bao thế hệ thanh niên, thiếu nữ Huế.
Cám ơn trường đã cho tôi trí tuệ và sự lớn khôn. Cám ơn trường đã cất giữ giùm tôi một khoảng đời tươi đẹp nhất, đã khắc sâu trong lòng tôi những tình thân bè bạn đến nay vẫn còn nâng niu chia sớt cùng nhau. Mai mốt đây, nếu còn có dịp trở lại sân trường cũ, đi giữa màu xanh của cỏ cây, đi dưới những bông phượng thắm đỏ như máu từ những mảnh vỡ của trái tim mà tiếc mãi tuổi thanh xuân, mà ngẩn ngơ với quá khứ; chỉ còn nghe dội lại tiếng thời gian thầm lặng trong những vạt nắng vàng phai!
Dường như tất cả mộng ước thời tuổi trẻ của chúng tôi, những người con gái Huế, nồng nàn tinh túy càng đãi lọc hơn cùng năm tháng. Qua bao thăng trầm của cuộc đời, khung trời kỷ niệm đã chẳng hề phôi pha, đã chẳng hề tan biến, đã tụ vào những tầng mây rực rỡ mặt trời, êm ái trăng sao, ngàn năm còn bay mãi trên xứ Huế thân yêu.
Về với Huế mà nghe lòng thương nhớ
Bao Vinh chờ qua Bến Ngự ghé Nam Giao
Tiếng ai hát bâng quơ chiều Vỹ Dạ
Mai xa rồi ai nhớ Huế hay không?
(Thơ – Cao Quảng Văn)
