Nhà thờ giáo họ Tùng Sơn (thuộc giáo xứ Phú Thượng, Giáo phận Đà Nẵng) tọa lạc ở xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang, cách trung tâm TP Đà Nẵng 20 km về phía tây. Giáo họ là nơi được truyền giáo từ thế kỷ 17.
Ngôi thánh đường được xây dựng từ năm 1904, trải qua nhiều biến cố lịch sử, từng có giai đoạn bị bỏ hoang. Đây là một trong số ít nhà thờ cổ còn sót lại ở Đà Nẵng giữ được nguyên vẹn nét cổ kính, hiếm có trong kiến trúc và chất liệu xây dựng.
Phía trước nhà thờ là tượng Thánh Tâm Chúa. Pho tượng gắn liền với thời gian xây dựng nhà thờ. Kinh phí xây dựng thời đó chủ yếu do bà con xóm đạo đóng góp.
Nhà thờ được xây bằng đá. Hiện nhiều mảnh vữa trên tường đã bị bong tróc, để lộ lớp đá và hồ vữa bên trong.
Linh mục Augustino Trần Như Huynh phụ trách nhà thờ Tùng Sơn cho biết, để xây dựng lên thánh đường này, những người thợ khi xưa đã dùng vôi bột, vỏ cây bời lời gọt ra lấy nhớt và dây tơ hồng giã nhuyễn, trộn lại để làm chất kết dính giữa những viên đá xếp chồng lên nhau. Chất vữa này cũng được dùng trát bên ngoài, tạo mặt phẳng cho nhà thờ.
Cây bời lời thân như cây ổi, lá gần giống lá bàng, khi chẻ hoặc giã nhỏ mang đi ngâm nước sẽ tạo ra chất nhớt. Tơ hồng là loại thân dây leo, khi non màu xanh, lúc già ngả vàng, không có lá, rất nhiều nhựa, có tính kết dính cao.
Nhà thờ được thiết kế đơn giản, với 14 cột gỗ, vì kèo và lợp ngói; 17 cánh cửa sổ rộng lấy ánh sáng tự nhiên. Đồ thờ tự vẫn được lưu giữ đầy đủ.
Nhà thờ được xây dựng theo lối kiến trúc Gothic của Pháp với những họa tiết hoa hồng, kết hợp với chạm trổ và sơn son thếp vàng của người Việt.
Trần phía trên Cung thánh được làm bằng gỗ. Nhiều chi tiết gỗ được sơn son thếp vàng.
Mới đây, Dòng Thánh Augustino Chân Đất đã rước thánh tích tà áo Đức Mẹ Maria (mẹ Chúa Giê su) về đặt tại nhà thờ cổ Tùng Sơn để mọi người đến hành hương, cầu nguyện.
Ngoài thánh tích là mẩu vải tà áo Đức Mẹ, còn có thánh tích mẩu xương của ông Thánh Augustino và bà Thánh Monica.
Phía cuối nhà thờ là hệ thống cửa với hình vòm chóp, tháp chuông, ô thông gió họa tiết hoa hồng.
"Bây giờ muốn bảo tồn cũng rất khó tìm vật liệu mà những người thợ xưa đã dùng. Như bộ cửa muốn thay mới cũng phải lấy lại bản lề cũ, vì bản lề mới không tương thích", linh mục Augustino Trần Như Huynh nói.
Chuông cổ của nhà thờ Tùng Sơn. Do phần mái phía trên bị dột, mới đây phần tháp chông đã được sửa chữa tạm bằng loại ngói mới.
Nhà thờ đang là nơi sinh hoạt tôn giáo của hơn 150 gia đình, với hơn 530 bà con giáo dân trong giáo họ, với các thánh lễ chiều hàng ngày và lễ chủ nhật.
Năm 1945, khi thực dân pháp trở lại Đông Dương và đổ bộ vào Đà Nẵng, giáo dân nơi đây đã phải sơ tán đi nơi khác. Sau năm 1975, nhà thờ trải qua thời gian dài không có linh mục coi sóc.
Để giữ nét cổ kính, trong dịp Giáng sinh, nhà thờ chọn trang trí bằng các đèn lồng truyền thống.
Các pho tượng của nhà thờ Tùng Sơn được làm với kích thước nhỏ. Đài Đức Mẹ cũng được thiết kế đơn giản.
Khuôn viên nhà thờ khá rộng rãi, với cây xanh phủ bóng mát. Theo linh mục Augustino Trần Như Huynh, thời gian tới nhà thờ huy động các nguồn đóng góp của bà con giáo dân để sửa chữa thánh đường này theo hướng bảo tồn nguyên trạng, trong đó phần mái sẽ phục chế mái âm dương nguyên bản, các mảng tường bị hư hại sửa chữa theo hướng giữ nguyên màu sắc của thời gian.
Nguyễn Đông
