Cho đến nay, tranh ảnh xưa nhất từng được tìm thấy về Ðức Maria được vẽ từ thế kỷ thứ 2. Trong những thế kỷ đầu tiên sau Chúa Giáng Sinh, các nghệ sĩ đã sử dụng nhiều phong cách nghệ thuật khác nhau để miêu tả Mẹ Ðấng Cứu Thế.
1. Nhà thờ Dura-Europos, Syria - thế kỷ thứ 2
 |
Được khám phá vào những năm 1920 bởi các nhà khảo cổ học đến từ Đại học Yale (Mỹ), nhà thờ Dura-Europos ở Syria được xem là một trong những nhà thờ Công giáo được xây dựng sớm nhất. Các chuyên gia đã phục hồi các tác phẩm nghệ thuật có niên đại từ thế kỷ thứ 2 và thứ 3, trong đó có tác phẩm vẽ một phụ nữ dựa vào thành giếng, được nhà thần học Michael Peppard của Đại học Fordham cho rằng đây là bức tranh miêu tả Đức Maria được thiên thần Gabriel truyền tin. Các nhà khoa học xem bức tranh ở Dura-Europos là bức chân dung đầu tiên vẽ Đức Nữ Đồng Trinh.
2. Hình ảnh Ðức Mẹ ở hầm mộ Priscilla, Rome - thế kỷ thứ 3
 |
Đây là bức tranh được vẽ trên tường trong hầm mộ Priscilla, bên dưới Via Salaria, một nơi từng được sử dụng để khai thác đá. Tác phẩm miêu tả hình ảnh Đức Mẹ đang bế Chúa Giêsu và âu yếm nhìn ngắm Ngài, được cho là vẽ vào thế kỷ thứ 3, thời điểm mà Kitô giáo chưa được đế chế La Mã công nhận. Thời đó, các Kitô hữu thường gặp nhau tại các khu hầm để chôn cất người chết và cầu nguyện tại hầm mộ các vị tử đạo, đó là lý do tại sao bức tranh có mặt ở đây.
3. Ðức Mẹ Maria với Ba Vua, Rome - thế kỷ thứ 3
 |
Bức tranh miêu tả Ba Vua đang tôn kính Chúa Giêsu sau khi Ngài chào đời. Bức tranh này được vẽ vào thế kỷ thứ 3, trang trí cho một chiếc quách tại bảo tàng Vatican.
4. Ðấng bảo hộ dân Rome, Rome - thế kỷ thứ 5
 |
Đây là một trong những biểu tượng truyền thống Byzantine, xuất hiện trong thế kỷ thứ 5, khi Kitô giáo đã được công nhận chính thức : Đức Mẹ Salus Populi Romani (Cứu rỗi dân Rome). Bức tranh được vẽ trên miếng gỗ tùng, mô tả Đức Maria với chiếc áo choàng xanh đậm viền vàng, phủ ngoài một áo dài tím, là trang phục tượng trưng cho quyền uy ở thế kỷ thứ 5. Đức Mẹ bế Chúa Con trên tay phải, tay trái cầm một cuốn sách (được cho là Tin Mừng). Không giống các bức vẽ ở thế kỷ thứ 3, ở bức tranh này, Đức Mẹ nhìn thẳng phía trước. Hiện tại, tác phẩm đang được lưu giữ tại nhà nguyện Pauline ở Vương Cung Thánh Đường Đức Bà Cả.
5. Ðức Mẹ và Chúa Hài Ðồng giữa những thiên thần và các vị thánh, núi Sinai - thế kỷ thứ 6
 |
Tu viện Thánh Catherine được xây dựng vào nửa sau thế kỷ thứ 6, gần núi Sinai. Nơi đây được xem là tu viện lâu đời nhất trên thế giới hiện nay còn hoạt động. Trong số các tác phẩm nghệ thuật cổ xưa có một bức tranh vẽ Đức Mẹ và Chúa Giêsu ngồi giữa thánh Theodore thành Amasea, thánh George và hai thiên thần. Bức tranh miêu tả Đức Mẹ và Chúa Con ngồi trên ngai uy nghi. Đây là bức tranh sáp nóng, dùng màu thực vật đun nóng bằng sáp rồi trải ra trên bề mặt gỗ.
6. Cảnh Chúa Giáng Sinh, núi Sinai - thế kỷ thứ 6
 |
Bức tranh cũng được tìm thấy tại tu viện Thánh Catherine, mô tả Đức Maria chăm sóc Chúa Hài Đồng, xung quanh có một con bò và một con lừa. Ba Vua ở phía bên phải, trong khi các ngôi sao và thiên thần thì bay lượn phía trên. Phía dưới là cảnh các thiên thần đang thông báo cho thánh Giuse, và một cảnh sinh hoạt của Thánh Gia.
7. Agiosoritissa (Mẹ Thiên Chúa), Constantinople - thế kỷ thứ 7
 |
Tác phẩm Panaghia Agiosoritissa - Đức Mẹ thánh thiện là một trong số ít các tác phẩm không miêu tả Đức Mẹ trong vai trò là người mẹ. Bức tranh mô tả Đức Mẹ như là cầu nối giữa con người và Thiên Chúa, có thể cầu bầu để xin tha tội cho con người, được vẽ vào thế kỷ thứ 7. Hiện nay, tranh đang được bảo quản tại nhà thờ Santa Maria del Rosario, Monte Mario, Rome.
8. Bìa sao chép của Kinh Thánh, Ðức - thế kỷ thứ 8 hoặc 9
 |
Trước khi phát minh kỹ thuật in ấn thì các thánh thư được chép lại bằng tay trên giấy cói, sáp, giấy da và được phủ một lớp gỗ hay kim loại. Ảnh bìa này là bản sao của Kinh Thánh, “Codex Aureus of Lorsch”, được làm ra ở đan viện Lorsch, Đức, trong khoảng từ năm 778 đến năm 820, mô tả Đức Mẹ trên ngai đang bế Chúa Con. Tác phẩm đang được bảo quản ở thư viện Vatican.
9. Ðức Mẹ và Chúa Giêsu, Georgia - thế kỷ thứ 9
 |
Bức tranh được vẽ vào thế kỷ thứ 9 tại Tsilkani, Georgia, mô tả Đức Maria và Chúa Hài Đồng. Trong nhiều thế kỷ, đây là một bức vẽ được các tín hữu ở Đông Âu rất tôn kính, thu hút nhiều khách hành hương. Hiện nay tác phẩm được bảo quản tại Bảo tàng Nghệ thuật Georgia ở thủ đô Tbilisi.
Minh Hùng
