CÔNG VIÊN QUỐC GIA YELLOWSTONE NATIONAL PARK (WYOMING)
Tổng Thống Theodor Roosevelt được mệnh danh là vị Tổng Thống cao bồi đầu tiên của nước Mỹ vì ông hết sức yêu mến phong cảnh tuyệt đẹp của miền Tây mà ông lớn lên làm nghể chăn và nuôi bò. Khi ngồi vào tòa Bạch Ốc, sau khi TT McKinley bị ám sát, thì ông đã có kế hoạch bảo vệ và duy trì vẻ đẹp của những phong cảnh thiên nhiên của miền Tây không để cho bàn tay tham lam của giới tư bản vào khai thác.
Từ đó nhiều khu vực được biệt riêng ra gọi là Công Viên quốc gia ( National Park ) do chính phủ liên bang quản trị, tuyệt đối không cho phép khai thác các tài nguyên, hòng vĩnh viễn để lại nguyên vẹn cho các thế hệ mai sau. Trong các National Park thì Yellowstone lâu đời nhất và nổi tiếng nhất trung bình mỗi năm có khoảng 2 triệu du khách từ khắp nơi đến thăm viếng và được UNESCO sắp hạng là gia tài thiên nhiên của thế giới vào năm 1978.
Yellowstone được Tt Ulysses Grant ký sắc lệnh biến thành Công Viên Quốc Gia năm 1872 sau khi có nhiều phái đoàn thám hiểm miền Tây về báo cáo rằng trong rặng núi Rockies có một khu vực đặc biệt, lạ lùng có nhiều phong cảnh tuyệt đẹp, có nhiều suối nước nóng, cây cỏ và thú rừng không giống một nơi nào trên cả nước và nên được duy trì thành một gia tài quý giá cho nước Mỹ nếu không thì sẽ bị những nhà tư bản vào khai thác làm mất đi giá trị của khu vực này. Thành công của Yellowstone khiến cho TT Theodor Roosevelt ra lệnh thành lập trên cả nước nhiều Công viên khác như Yosemite, Smokies, Grand Canyon, Everglades, Lassen, Olympic khiến công trạng và tượng đài của ông được ghi lại trên đỉnh núi Rushmore bên cạnh những vị Tổng Thống khác như Lincoln, Washington, Jefferson..
Yellowstone nằm ở góc Tây Bắc tiểu bang Wyoming và một phần nhỏ thuộc Montana và Idaho, diện tích rộng khoảng 9000 cây số vuông gồm có nhiều rừng núi, thung lũng sâu gọi là canyon, suối nước nóng và nhiều hồ nước trong đó có một hồ rất lớn nằm trong một miệng núi lửa gọi là caldera. Yellowstone caldera được thành hình do một vụ nổ rất lớn của một núi lửa xảy ra nhiều lần trong lịch sử trong đó vụ nố cuối cùng cách đây 70000 năm làm cho một số lớn sinh vật bị tiêu diệt. Hiện nay tại Yellowstone các hoạt động địa chất trong lòng đất vẫn còn âm ỉ khiến các nhà khoa học gia tiên đoán là trong tương lai chắc chắn sẽ có một vụ nổ lớn nữa gọi là supervolcano có thể bao trùm cả nước Mỹ hoặc có thể đưa đến ngày Tận Thế như đã từng xảy ra nhiều lần trong lịch sử trái đất gọi là massive extinctions ! Vụ lớn nhất xảy ra cách đây 640000 năm bao trùm một nửa nước Mỹ và làm cho nhiều sinh vật bị tiêu diệt.
Nhờ luật bảo vệ của chính phủ liên bang nên Yellowstone có rất nhiều thú rừng như trâu rừng, gấu grizzlies, chó sói, mèo rừng, hươu nai đủ loại và các giòng suối nước có rất nhiều loại cá dành cho du khách nhất là môn fly fishing. Trước đây loài chó sói bị săn bắt khiến tuyệt chủng ở vùng Rockies nên sau này để tái lập lại sự quân bình môi sinh nên chính phủ đem một số chó sói từ Alaska trở lại đây để gây giống khiến hiện nay Yellowstone có khoảng một đàn chó sói khoảng trên 300 con bên cạnh 600 gấu grizzlies và 30000 hươu nai tạo thành môt khu vực sinh thái riêng biệt với tên là Greater Yellowstone Ecosystem. Loài mèo rừng lynx gần đây đã xuất hiện trở lại sau nhiều năm bị coi là đã tuyệt chủng. Ngoài ra tại Yelowstone còn nhiều loại chim muông, cây cỏ không có tại nơi nào trên cả nước..
Rừng nguyên thủy tại đây được bảo vệ rất kỹ bởi một nhóm chuyên viên lâm nghiệp khoảng 800 người nhưng cũng không tránh khỏi những vụ cháy rừng ví dụ như vào năm 1988 có một vụ cháy rất lớn làm thiêu hủy 1/3 rừng tại đây đến bây giờ vẫn còn dấu vết vì chưa lành hẳn. Bình thường có những đám cháy thiên nhiên do sấm sét gây ra và nhân viên tại đây thường xuyên kiểm soát những đám cháy này không để cho lan rộng. Cháy rừng là một trong những cơ chế thiên nhiên giữ cho rừng không bị tràn ngập bởi những cây có khô héo, mục nát. Kỹ thuật phòng chống cháy rừng tại Yellowstone được cả nước Mỹ và thế giới học hỏi và biểu tượng của các nhân viên bảo vệ rừng là con gấu Smokey the Bear !
Trọng tâm của Yellowstone thu hút du khách là những suối nước nóng gọi là geysers vì tại đây có hàng ngàn suối nước nóng , nhiều hơn tất cả thế giới cộng lại vì ngoài Yellowstone ra thì chỉ có tại Tân Tây Lan, Ý và một vài nơi khác có hiện tượng này mà thôi. Tại Việt Nam có suối nước nóng Vĩnh Hảo tại miền Đông Nam phần. Riêng Yellowstone có một suối nước nóng đặc biệt gọi là Old Faithful vì đúng 91 phút thì suối lại phun lên một lần. Nguyên do là trong lòng đất có một hầm thiên nhiên chứa nước nóng khiến mỗi khi áp xuất lên cao thì phun ra bên ngoài làm cho áp xuất giảm xuống rồi cứ thế theo đúng một chu kỳ 91 phút thì phun lên một lần.
Du khách từ xa đến thăm Yellowstone thường đến Salt Lake City ( Utah ) bằng máy bay rồi dùng xe hơi đi về hướng Bắc qua Idaho, Wyoming rồi tới Yellowstone bằng cửa phía Nam, nhân thể đi qua công viên Grand Teton có nhiều rặng núi cao rất đẹp gần tỉnh Jackson Hole, nơi nghỉ mát và về hưu của phó TT Dick Cheney..
Những du khách từ miền Tây thì có thể đến bằng hướng Tây qua Idaho hay Montana từ hướng Bắc vì Yellowstone có nhiều cửa ngõ để đến thăm viếng.
Ngoài các suối nước nóng geysers thì Yellowstone còn có nhiều khu vực có những cây đã hóa thạch ( petrified forest ) là những loại cây tiền sử sau khi bị vùi lấp thì biến thành đá..
Có tất cả 290 thác nước trong đó thác Lower Falls cao nhất với 94 thước. Ngoài ra còn nhiều sông hồ, rừng nguyên thủy và khu vực để cắm trại, đi xuyên rừng hiking và câu cá ( những bắt xong thì phải được thả trở lại ) vì tại công viên quốc gia triệt để cấm săn bắn và bắt cá để ăn..
Supervolcanoes..
Công viên Yellowstone nằm ở trên một khu vực hết sức bất ổn về phương diện địa chất và được các khoa học gia nghiên cứu rất kỹ.. vì tương lai của cả nhân loại có thể bị đe dọa bởi một hiện tượng mới được nghiên cứu gần đây , đó là hiện tượng siêu núi lửa, supervolcanoes.
Khi các tảng lục địa di chuyển rồi va chạm vào nhau thì thường tạo nên nhưng vụ địa chấn và núi lửa phun rồi tại nên thế giới ngày nay. Trên trái đất có những khu vực mà vỏ trái đất mỏng và hẹp thì thường có những kẽ nứt làm cho các lớp nham thạch nổi lên và tạo thành núi lửa. Tại một vài nơi mà các kẽ nứt bị sức ép từ dưới đội lên thì có thể có những vụ núi lửa nổ lớn tạo nên những đám mây bụi rất lớn bao trùm cả trái đất. Trước đây trong lịch sử nhân loại đã ghi được những vụ núi lửa nổ lớn gọi là siêu núi lửa tức supervolcanoes như vụ Krakatoa, Tambora tại Nam Dương, vụ núi lửa Pinatubo tại Phi luật tân và gần đây núi lửa St Helens tại Washington.
Sau khi nhiên cứu và đo đạc miệng núi lửa Caldera tại Yellowstone thì các nhà địa chất đã khám phá rằng caldera tại trung tâm Yellowstone do nhiều vụ nổ rất lớn đã từng xảy ra cách đây hàng triệu năm và vụ nổ cuối cùng xảy ra cách đây khoảng 70000 năm làm cho hàng triệu mẫu đất trên khắp Bắc Mỹ bị tiêu hủy. Rất có thể vụ nổ này đã làm cho các loài thủ rừng và nhóm người tiền sữ Clovis ở Bắc Mỹ bị tiêu diệt. Vụ nổ này được ước tính mạnh gấp 1000 lần vụ nổ St Helens năm 1980. Ngoài ra còn tìm thấy dấu vết của hai vụ nổ khác lớn hơn một vụ cách đây 2 triệu năm và 1 vụ cách đây 1 triệu năm và mỗi lần có những vụ siêu núi lửa nổ tạo nên những đám mây bao phủ cả trái đất thì đều tạo nên những vụ diệt chủng mass extinction các sinh vật vào thời đó như các con khủng long, loài bò sát khổng lồ bị diệt hàng loạt để rồi tạo cơ hội cho những loài khác lên thay thế như các động vật có vú, có lông mao, những loài cây cỏ mới và sau cùng loài khỉ, loài người hiện nay theo những chu kỳ thay đổi trong vũ trụ : sinh trưởng thâu tàn.. Lịch sử nhân loại có ghi được một vụ nổ lớn tại đảo Sumatra tại hồ Toba làm cho nhân loại xuýt bị tiêu diệt cách đây 70000 năm vì những đám mây tro bụi tạo nên đã làm cho cả trái đất bị bao trùm trong cả năm bởi một mùa Đông kéo dài u ám, cây cỏ bị khô héo.
Các chuyên viên địa chất ước tính tại Yellowstone trung bình 600000 năm có một vụ nổ siêu núi lửa và hiện nay thỉnh thoảng vẫn có nhiều vụ động đất nhỏ xảy ra thường xuyên tại đây làm rung động mặt đất. Dưới lòng đất vùng Yellowstone vẫn còn nhiều lớp nham thạch ( magma ) đang từ dưới độ sâu đội lên và khi nào lên tới gần mặt đất gặp những kẽ nứt thì sẽ tạo nên những vụ nổ supervolcanoes. Hiện nay các chuyên viên địa chấn vẫn theo rõi và đo đạc mức độ rung của mắt đất và sức ép từ dưới và tin rằng chưa có đủ điều kiện để tạo nên một vụ supervolcano trong tương lai gần nhưng việc tiên đoán những vụ động đất hay supervolcnoes hiện nay vẫn còn nhiều bí ẩn khiến trong tương lai chưa ai có thể tiên đoán chính xác rằng khi nào thì sẽ có một cơn supervolcano vì khi đó sẽ là ngày Tận Thế !
Tác giả Xuân Sơn.
