Các dân tộc trong Kinh Thánh: Người A-ma-lếch
.jpg)
World History Archive / Aurimages
Có nhiều dân tộc xuất hiện trong các văn bản Kinh Thánh, mỗi dân tộc với lịch sử riêng, các liên minh hoặc liên minh không phù hợp của họ; nhưng liệu chúng ta có thực sự biết rõ về họ không? Mặc dù người A-ma-lếch chiếm vị trí quan trọng trong câu chuyện Kinh Thánh như một trong những kẻ thù của Ítraen, nhưng họ là ai? Nguồn gốc của họ là gì?
Nguồn gốc của bộ tộc du mục này cần được tìm kiếm trong chính con người A-ma-lếch mà từ đó họ lấy tên mình... Ngay từ sách Sáng Thế, nhân vật A-ma-lếch xuất hiện như là cháu nội của Ê-sau và con trai của Ê-li-pha và Tim-na. Nhân vật này, mặc dù thực sự chúng ta biết rất ít về ông, nhưng đã đi vào lịch sử như là tổ tiên của người A-ma-lếch (St 36, 12): " Bà Tim-na là vợ lẽ ông Ê-li-phát, con trai ông Ê-xau ; bà sinh A-ma-lếch cho ông Ê-li-phát. Đó là các con cháu bà A-đa, vợ ông Ê-xau"
Cùng chương này cũng cho chúng ta biết ông là thủ lĩnh một bộ tộc ở xứ Ê-đôm, một vương quốc nhỏ nằm ở ngã ba của Biển Chết, vùng Transjordanie và Giu-đê, và địa điểm Pê-tra rất nổi tiếng ngày nay. Người A-ma-lếch được biết đến nhiều nhất trong câu chuyện Kinh Thánh qua các trận chiến. Một trong những trận chiến đầu tiên và nổi tiếng giữa người A-ma-lếch và người Do Thái đã được Mô-sê lãnh đạo ở phía bắc Si-nai để kiểm soát ốc đảo Ca-đê; trận chiến này được Kinh Thánh kể lại trong sách Xuất Hành, một câu chuyện sử thi đầy màu sắc xứng đáng với phim sử thi như văn bản Kinh Thánh thuật lại (Xh 17, 11-14): "Người A-ma-lếch đến và tấn công Ítraen tại Rê-phi-đim. Ông Mô-sê bảo ông Giô-suê : “Anh hãy chọn một số người, và ngày mai ra đánh A-ma-lếch. Còn tôi, tôi sẽ đứng trên đỉnh đồi, tay cầm cây gậy của Thiên Chúa.” Ông Giô-suê làm như ông Mô-sê đã bảo : ông đã giao chiến với A-ma-lếch, còn các ông Mô-sê, A-ha-ron và Khua thì lên đỉnh đồi. Khi nào ông Mô-sê giơ tay lên, thì dân Ít-ra-en thắng thế ; còn khi ông hạ tay xuống, thì A-ma-lếch thắng thế. Nhưng ông Mô-sê mỏi tay, nên người ta lấy một hòn đá kê cho ông ngồi, còn ông A-ha-ron và ông Khua thì đỡ tay ông, mỗi người một bên. Nhờ vậy, tay ông Mô-sê cứ giơ lên được mãi, cho đến khi mặt trời lặn.Ông Giô-suê đã dùng lưỡi gươm đánh bại A-ma-lếch và dân của ông ta. ĐỨC CHÚA phán với ông Mô-sê : “Hãy chép lại việc này vào sách để lưu niệm và hãy nói vào tai Giô-suê rằng : Ta sẽ xoá hẳn tên tuổi A-ma-lếch, khiến cho thiên hạ không còn nhớ đến nó nữa.”'"
Các vương quốc và bộ tộc xung quanh Ítraen.
Appaches / File:Royaumes autour d'Ítraen en 830.svg
Một dân tộc đối địch với Ítraen
Đáng tiếc cho người Do Thái, trận chiến nổi tiếng này được kể lại trong sách Xuất Hành đã không hoàn toàn xóa sổ người A-ma-lếch, và Ítraen còn phải trải qua nhiều cuộc xung đột khác với bộ tộc du mục này, những người thực hiện các cuộc đột kích và cướp bóc trong sa mạc. Tuy nhiên, vào thời vua Sa-un, một lời tiên tri cuối cùng và khủng khiếp đã được Samuel gửi đến vị vua này như sau (1Sm 15, 2-3): " Ông Sa-mu-en nói với vua Sa-un : “Tôi đã được ĐỨC CHÚA sai đến xức dầu tấn phong ngài làm vua cai trị dân Người là Ít-ra-en. Giờ đây ngài hãy nghe những lời ĐỨC CHÚA phán. ĐỨC CHÚA các đạo binh phán thế này : Ta sắp hạch tội A-ma-lếch về cách nó đã đối xử với Ít-ra-en khi chặn đường Ít-ra-en đang từ Ai-cập lên. Giờ đây, ngươi hãy đi đánh A-ma-lếch. Các ngươi phải tru hiến tất cả những gì thuộc về nó. Ngươi không được tha chết cho nó. Ngươi phải giết từ đàn ông đến đàn bà, từ nhi đồng đến trẻ con đang bú, từ bò đến chiên dê, từ lạc đà đến lừa.”."
Một lần nữa, tiếng vang khủng khiếp của chiến tranh sẽ vang lên giữa lực lượng do Sa-un lãnh đạo và lực lượng của người A-ma-lếch, đặc biệt là ở Te-la-im, một thành phố nằm ở phía nam Giu-đa. Về phía Ítraen, câu chuyện Kinh Thánh nói rõ rằng có không ít hơn hai trăm nghìn bộ binh cùng với mười nghìn người Giu-đa. Chính lực lượng hùng mạnh này, theo câu chuyện, đã phục kích trong lòng suối, sẵn sàng tấn công kẻ thù (1Sm 15, 7-9): " Vua Sa-un đã đánh A-ma-lếch từ Kha-vi-la cho đến Sua, bắt sống A-gác, vua A-ma-lếch, và dùng lưỡi gươm mà otru hiến toàn dân. Nhưng vua Sa-un và toàn dân đã tha chết cho A-gác, cho những con tốt nhất trong đoàn chiên dê và bò, các con mập, các chiên con và tất cả những gì tốt ; họ không muốn tru hiến chúng. Còn tất cả các con vật xấu xí và vô giá trị, thì họ đã tru hiến."
Sự khoan dung của vua Sa-un đối với vua của người A-ma-lếch, bất tuân lệnh thiêng liêng phải tiêu diệt tất cả, đã khiến ông mất ân sủng trong mắt Thiên Chúa... Sau sự kiện này, trong một cuộc xung đột cuối cùng chống lại vua Đa-vít, người A-ma-lếch, dân tộc thù địch của Ítraen này, sẽ biến mất khỏi sa mạc Si-nai, khỏi Lịch sử và khỏi câu chuyện Kinh Thánh, nhường chỗ cho các bộ tộc thân thiện với Ítraen.
Philippe-Emmanuel Krautter – Aleiteia 2023
