Chúa Giêsu có thực sự sinh ra trong máng cỏ không?
Người ta thường hình dung hài nhi Giêsu sinh ra trong một chuồng gia súc biệt lập, dưới bầu trời đầy sao. Nhưng các Phúc âm và lịch sử thực sự nói gì về nơi Chúa Giáng sinh? Hang động Bêlem ẩn chứa nhiều hơn một hình ảnh sáo rỗng. Nơi khiêm tốn và đầy ý nghĩa, nó không phải là một phát minh đơn thuần của truyền thống. Các Phúc âm, khảo cổ học và các Giáo Phụ soi sáng mầu nhiệm về sự ra đời của Chúa Kitô.
Mùa Vọng sắp kết thúc. Những tượng nhỏ đầy màu sắc trong máng cỏ đang kiên nhẫn chờ đợi vị cuối cùng trong số họ, hài nhi Giêsu. Sáng ngày 25, một bàn tay nhỏ sẽ cẩn thận đặt nhẹ nhàng Đấng Cứu Thế vào giữa cha mẹ của Ngài, giữa con bò và con lừa xám. Nhưng chuồng gia súc mộc mạc này, được đào trong hang động và được bao quanh bởi động vật, có thực sự tương ứng với những gì Kinh Thánh kể lại không?
Chỉ có các Phúc âm Mátthêu và Luca kể về sự Giáng sinh của Chúa Kitô. Phúc âm Mátthêu ít chi tiết và chỉ chứa một thông tin duy nhất về sự ra đời của Chúa Giêsu: "Khi Giuse thức dậy, ông đã làm như thiên thần Chúa đã truyền cho ông: ông đón bà làm vợ, nhưng ông không ăn ở với bà cho đến khi bà hạ sinh một con trai, và ông đặt tên là Giêsu." (Mt 1,25-26). Còn Luca thì cung cấp thêm một số chi tiết: Giuse đi, cùng với Maria đang mang thai, từ Nazarét đến Bêlem, ở Galilê, nơi ông có gốc gác theo dòng dõi Đavít. Cuộc hành trình này là cần thiết để đăng ký hộ khẩu, theo yêu cầu của hoàng đế. Nhưng, Luca viết, "trong khi ở đó, thời gian [Maria] sinh đẻ đã đến. Và bà sinh con trai đầu lòng; bà lấy tã bọc con và đặt con nằm trong máng cỏ, vì không có chỗ cho họ trong nhà trọ." (Lc 2,6-7). Người ta hình dung Giuse gõ cửa một nơi có thể được ví như một khách sạn ngày nay, để xin một "phòng" cho vợ mình, và bị người gác cửa đáng thương từ chối, "đã hết chỗ!".
Một máng cỏ
Thực tế, sơ Alix giải thích với Aleteia, một nữ tu melkite ở Bêlem, Giuse khi đến thành phố quê hương của mình chắc chắn có gia đình ở đó. "Nhà trọ" Luca đề cập là một căn phòng trong ngôi nhà gia đình. Vào thế kỷ thứ nhất, các ngôi nhà Palestine được xây dựng từ... một hang động, trước đó các gia đình xây dựng một căn phòng thứ hai sẽ dùng làm phòng sinh hoạt. "Hang động giữ ấm vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè, và căn phòng phía trước là phòng các gia đình sinh sống, được gọi là phòng chung", sơ Alix giải thích. Còn hang động được sử dụng làm kho chứa thức ăn, và khi đó người ta gọi là "máng cỏ". Cấu hình này cũng được nhắc đến trong dụ ngôn của Chúa Kitô về người bạn gây phiền nhiễu gõ cửa giữa đêm và xin bánh mì. "Đừng làm phiền tôi! Cửa đã đóng rồi; con cái tôi và tôi, chúng tôi đang nằm ngủ. Tôi không thể đứng dậy để cho anh thứ gì", người cha trả lời từ bên trong. (Lc 11, 1-7)
Do đó, khi Đức Trinh Nữ đến, mang thai chín tháng và sau một chuyến đi mệt mỏi, ít có khả năng, sơ Alix cho rằng, gia đình chồng bà sẽ đóng sầm cửa vào mặt bà. "Trong văn hóa Palestine, người ta không đuổi ai ra ngoài, và càng không đuổi một phụ nữ mang thai", sơ Alix nhấn mạnh. Để cho phép Maria sinh con trong điều kiện tốt và riêng tư, người ta chắc chắn đã đề nghị bà cái máng cỏ nói trên. Còn con lừa và con bò trong máng cỏ thì sao? Không có Phúc âm nào nói về động vật có mặt vào thời điểm Chúa Giêsu ra đời. Luca chỉ đề cập đến máng cỏ (phatnē), không nói rõ những gì xung quanh nó. Nhưng việc chứa gia súc trong máng cỏ là phổ biến. Do đó rất có thể có động vật ở gần đó, mặc dù truyền thống Kinh Thánh vẫn im lặng về vấn đề này, ngoại trừ một tham chiếu trong sách Isaia: "Con bò biết chủ nó, và con lừa biết máng cỏ của chủ nó" (Is 1,3).
Vậy Maria đã thực sự sinh Chúa Giêsu ra trong một hang động, nhưng không phải hang động người ta hình dung: biệt lập, bị gió lạnh tấn công và lạc lõng dưới bầu trời đầy sao. Tuy nhiên, nơi này vẫn có ý nghĩa sâu sắc về mặt thần học. Hang động-máng cỏ, không gian khiêm tốn và ẩn giấu, nói về sự hạ mình của Thiên Chúa, Đấng chọn sinh ra không phải ở những nơi quyền lực hay uy tín, mà ở trung tâm cuộc sống thường ngày, trong một không gian ẩn dật, gần như vô hình, nơi con người cất giữ những gì nuôi sống họ. Đề cập cổ nhất về hang động Giáng sinh có niên đại từ giữa thế kỷ thứ II và được tìm thấy trong các tác phẩm của Giustinô xứ Naplouse. Người Palestine này, được coi là triết gia Kitô giáo đầu tiên, nói với kiến thức thực tế về những nơi ông đề cập. Trong cuốn Đối thoại với Tryphon, một người Do Thái khôn ngoan đương thời, ông đề cập rõ ràng đến một hang động. Truyền thống này sau đó được các Giáo Phụ khác truyền lại và sẽ ăn sâu bền vững trong ký ức tập thể.
Cécile Séveirac - Aleteia 23/12/25
