Chương 5: Isaia
I. Bối cảnh lịch sử
Tiên tri Isaia sống khoảng từ năm 760 đến 700 trước Công nguyên ở Giêrusalem. Để hiểu một người, điều cần thiết phải biết lịch sử và thời đại họ; và lịch sử thời đại Isaia rất sôi động và phức tạp, như thường thấy ở khu vực Cận Đông.
Những nét chính
Hai cường quốc truyền thống Ai Cập và Lưỡng Hà Địa (Átsua hoặc Babylon) cạnh tranh nhau trong khu vực. Vào nửa sau thế kỷ 8, Átsua đang ở thế mạnh ngày càng tăng. Bị kẹp giữa Ai Cập và Átsua là những quốc gia nhỏ luôn bị đe dọa bởi hai nước láng giềng lớn, đặc biệt vì họ là lối đi bắt buộc để đi từ nước này sang nước kia. Trong số các quốc gia này có vương quốc Đamát và hai vương quốc Ítraen và Giuđa.
Hai thế kỷ trước đó, vương quốc Đavít và Solomon đã bị chia cắt làm hai. Vương quốc phía Bắc (Ítraen) với thủ đô Samaria, và Vương quốc phía Nam (Giuđa), có thủ đô Giêrusalem.
Vương quốc phía Bắc lớn và giàu có; vương quốc phía Nam nhỏ và nghèo. Nhưng trong khi ở phía Nam, triều đại Đavít vẫn cai trị từ đầu, theo lời hứa Chúa đã ban (xem lời tiên tri Nathan 2Sm 7). Ở phía Bắc, ngược lại, các triều đại nối tiếp nhau thông qua các cuộc cách mạng và ám sát. Sau một thời kỳ thịnh vượng, hai vương quốc thường là kẻ thù, giờ đây đang bị đe dọa bởi sức mạnh ngày càng tăng từ Átsua; do đó họ sẽ bị cám dỗ lớn dựa vào Ai Cập để chống lại Átsua.
Lịch sử thời kỳ Isaia sống được kể trong sách Các Vua quyển thứ hai, từ chương 15 đến 20. Trong thời gian này, bốn vị vua lần lượt trị vì ở Giêrusalem. Adácgia (781-740), khá trung thành với YHWH (2V 15,1-6) ; Giôtham (740-736), khá trung thành với YHWH (2V 15,32-36) ; Akhát (736-716), bất trung với YHWH (2V 16), và Khítkigia (716-687), rất trung thành với YHWH (Is 36-39).
Isaia hoạt động tiên tri chủ yếu diễn ra dưới thời trị vì của hai vua cuối cùng, và chính thời kỳ cần được chú ý nhiều nhất vì Isaia sẽ tham gia sâu sắc vào các sự kiện chính trị diễn ra trong giai đoạn này.
Những nét chính bối cảnh lịch sử nơi Isaia hoạt động
1. Triều đại Akhát (2V 16 – 17)
Những sự kiện chính: từ 735-732, các vương quốc Samaria và Đamát muốn kéo Giuđa vào một liên minh chống Átsua, nhưng Giuđa từ chối. Vì vậy, vua Samaria và Đamát bao vây Giêrusalem để lật đổ vua và thay thế bằng một vua khác sẽ ủng hộ liên minh chống Átsua.
Cuộc bao vây không thành công vì Akhát kêu gọi vua Átsua bảo vệ, và tuyên bố làm chư hầu. Năm 732, Átsua chinh phục vương quốc Đamát. Sau đó, vào năm 721, người Átsua chiếm Samaria cư dân bị trục xuất kết thúc vương quốc Ítraen phía Bắc.
2. Triều đại Khítkigia (2V 18-20) (+ 36-39 sách Isaia, kể lại câu chuyện tương tự)
Những sự kiện chính: nạn nhân áp bức từ phía Átsua, vương quốc Giuđa khó chịu với tình trạng chư hầu. Tại triều đình Giêrusalem, một phe ủng hộ Ai Cập âm mưu nổi loạn chống lại Átsua bằng cách dựa vào Ai Cập.
Sau nhiều do dự, vua Khítkigia cuối cùng nhượng bộ phe này. Ông từ chối quyền bá chủ Átsua. Khi đó vua Átsua đến tấn công Giuđa và đe dọa Giêrusalem, thành phố chỉ được cứu vào phút cuối cùng.
II. Các văn bản Kinh thánh liên quan đến Isaia
Sách Isaia một trong những sách Cựu Ước dài nhất, nhưng từ lâu các nhà chú giải đã nhận ra 66 chương này không phải tất cả đều thuộc về cùng một tác giả hay cùng một thời kỳ. Phần đầu (1-39) chủ yếu gồm các lời sấm đến từ tiên tri Isaia; các chương (40-55) từ một tiên tri vô danh, sống vào thời kỳ người Do Thái lưu đày ở Babylon (587-538); và các chương cuối (56-66) ( do một tiên tri thứ ba, cũng vô danh, hoạt động trong những năm trở về từ cuộc lưu đày.
Hai tiên tri sau đã giữ ẩn danh và coi công việc như tiếp nối sứ vụ Isaia, thêm vào tác phẩm ban đầu những lời sấm riêng. Có thể nói Isaia như tiên tri "sáng lập" trong khi những người khác các tiên tri "kế vị". Isaia thực sự khởi điểm một phong trào tiên tri kéo dài gần bốn thế kỷ.
Tuy nhiên, trong 39 chương đầu sách Isaia, không phải tất cả đều thuộc về tiên tri "sáng lập"; có những phần bổ sung và tái diễn giải. Nhưng ngay cả trong phần thuộc chính Isaia, cũng có một khó khăn cho việc đọc; các lời sấm không được sắp xếp theo thứ tự thời gian.
III. Ơn gọi Isaia (Is 6)
Một trong những đoạn văn Cựu ước nổi tiếng nhất, một bài thơ đặc biệt đẹp. Văn bản được cấu trúc theo khuôn mẫu phổ biến các câu chuyện về ơn gọi thiêng liêng:
a. Thiên Chúa mặc khải; có một "thần hiện"
b. Thiên Chúa ban sứ mệnh cho người được gọi
c. Thường có những phản đối từ phía người được gọi (trường hợp ông Môsê)
d. Thiên Chúa ban một dấu hiệu và an ủi người được gọi
Nội dung lời kêu gọi Isaia. Câu chuyện xảy ra trong Đền Thờ YHWH ở Giêrusalem. Các thần Seraphim ca ngợi Chúa, và danh hiệu "Thánh" họ dùng trong ba lần tung hô một cách gọi điển hình theo Isaia. Đối với ông, "Đấng Thánh Ítraen", YHWH, nguồn sống dân tộc, vì chính trong Ngài tồn tại chế độ quân chủ Đavít được bắt rễ. Ngài có một kế hoạch (5,19), Ngài chia sẻ qua các chỉ dẫn và lời nói (30, 10 và 15) nhưng dân chúng làm ngơ (31,1); vì vậy YHWH sẽ tỏ mình thánh thiện qua công lý Ngài và khi đó dân chúng sẽ quay về (10,20).
Ý thức Thiên Chúa thánh thiện, nguồn gốc và mục đích đời sống dân tộc, đã gây nên trong Isaia niềm tin về bất xứng, xa cách với Thiên Chúa. Nhưng ít nhất ông đã nhận ra điều đó; còn dân chúng thì không. Chính vì thế sau khi được thanh tẩy, ông được sai đến với dân chúng. Những người nghe sẽ nghe lời ông, nhưng sẽ không hiểu gì cả; họ sẽ thấy, nhưng không nhận ra (trở nên ngày càng điếc và nặng nề hơn, họ sẽ cần sự trừng phạt để thức tỉnh).
Vào một thời điểm khi tất cả các thể chế (vua và các "nhà thông thái" xung quanh) đặc biệt yếu kém, Isaia do đó đảm nhận vai trò, ít nhất trong một thời gian. Chính ông có sứ mệnh từ YHWH cho dân tộc; chính ông là sứ giả đích thực của Thiên Chúa.
Đối mặt với các vấn đề chính trị thời đại, trong đó ông sẽ can thiệp, lập trường Isaia dựa trên hai nguyên tắc. YHWH, Đấng Thánh Ítraen, sẽ luôn trung thành với những lời hứa Ngài đã làm với Đavít và dòng dõi (trung tâm gắn kết chính trị Ítraen). YHWH đã chọn triều đại Đavít. YHWH đã chọn một thành phố Giêrusalem. Chỉ có khôn ngoan, sức mạnh và kế hoạch YHWH cuối cùng sẽ thành công.
IV. Isaia và chính trị thời ông
A. Dưới triều đại Akhát, Isaia không có ấn tượng tốt về vị vua, cũng như về chính sách (Is 1,21-28 và 3,1-24)
1. Khi muốn lật đổ Akhát để đặt một vị vua khác vào vị trí trong liên minh, các vua Ítraen và Đamát bao vây Giêrusalem và do đó đe dọa dòng dõi Đavít trên ngai vàng thành phố tồn tại lâu dài, như lời Thiên Chúa đã hứa với Đavít (lời tiên tri Nathan 2 Sm 7). Akhát và dân chúng run sợ trước mối đe dọa từ hai vua liên minh. Khi đó Isaia can thiệp, nhân danh lời hứa thiêng liêng đã làm với Đavít và YHWH trung thành ; ông an ủi nhà vua (mặc dù ông này rất bất trung với YHWH), và báo cho biết kế hoạch kẻ thù sẽ không thành công.
Tiên tri thậm chí còn đề nghị một dấu hiệu cho vị vua không tin. Trước khi con trai ông đạt đến tuổi khôn, kẻ thù sẽ bị đánh bại hoàn toàn, nhưng nhà vua từ chối tin, và đặt mình vào tay vua Átsua để được cứu.
Khi hành động như vậy, ông thiếu niềm tin vào YHWH và lời Ngài hứa và tìm kiếm nguồn gốc quyền lực ở Átsua. Ông tuyên bố mình là "con trai và tôi tớ" vua Átsua (so sánh với 2 Sm 7,14) ; (xem 2V 16,1-10 ; Is 7,1-17: Is 1,1-31; 2,6-22 (có lẽ chống lại Samaria); 9,7-10,4 (chống lại Samaria); 17,1-6 (chống lại Đamát); 28,1-6, và cuối cùng, 2V 16,10-18 (Akhát trở thành chư hầu Átsua).
2. Thất vọng với Akhát đã thiếu niềm tin vào YHWH, Isaia đặt tất cả hy vọng vào con trai ông, và người kế vị tương lai, Khítkigia trẻ tuổi (Is 9,1-6. Và có thể so sánh đoạn văn với Is 2,1-5; 4,2-3 và đặc biệt 11,1-9).
Isaia cuối cùng đã thất vọng với các vua Giuđa (thậm chí cả với vua Khítkigia "tốt"). Đối với ông, chính nhà vua được YHWH giao nhiệm vụ mang lại hòa bình, công lý và phúc lợi cho dân, nhưng thay vào đó đã có chiến tranh và bất hạnh. Vì lý do này, nhiều tác giả nghĩ rằng những thất vọng liên tiếp đã khiến nhà tiên tri dự đoán Đấng Mêsia xuất hiện, một vị vua với YHWH giúp đỡ đặc biệt và nhờ can thiệp thiêng liêng đặc biệt, cuối cùng sẽ thành công trong việc hoàn thành sứ mệnh công lý và hòa bình cho dân tộc mình.
Thật vậy, các đoạn văn 2,1-5; 9,1-6 và 11,1-9 chứng tỏ niềm hy vọng. Dù sao, sau đó các đoạn văn đã được các tín hữu đọc như thể hiện niềm hy vọng về Đấng Mêsia sẽ đến (xem Mt 1,23; Lc 1,26-39).
B. Dưới triều đại Khítkigia
1. Khoảng năm 716, vua Khítkigia kế vị Akhát cha mình. Ông rất trung thành với YHWH, nhưng những khó khăn chính trị vẫn còn. Từ thời Akhát, Giuđa làm chư hầu Átsua, và một phần triều đình Giêrusalem âm mưu lật đổ bằng cách kêu gọi lực lượng Ai Cập. Isaia không đồng ý những sắp xếp chính trị này, thiếu tinh thần đức tin vào YHWH có nguy cơ làm biến mất vương quốc Giuđa như đã xảy ra với vương quốc Samaria. Còn vua Khítkigia do dự.
Khi đó Isaia tấn công gần như tất cả mọi người, trừ bản thân nhà vua. Đối với ông, YHWH trung thành và đã hứa hỗ trợ; do đó phải tìm kiếm sự hỗ trợ nơi Ngài chứ không phải "nơi một dân tộc vô ích sẽ không mang lại giúp đỡ hay cứu trợ nào cho họ" (Ai Cập) (xem Is 30 1-7).
Isaia chỉ trích đồng bào mình nói chung: 30,8-18; những người phụ nữ thờ ơ (32,9-14) ; các thầy tư tế và tiên tri (28,7-13) ; và đặc biệt những cố vấn xấu. Để hiểu rõ bối cảnh cuộc tấn công những cố vấn, cần biết thường trong các chế độ quân chủ thời đó, tại triều đình hoàng gia có một loạt các quan chức được gọi "các thư ký" hoặc "người khôn ngoan". Chính họ đưa ra lời khuyên cho nhà vua về các vấn đề nhà nước và giúp nhà vua thành công trong các dự án.
Ở Giuđa, Isaia và có lẽ một phần nhóm những người khôn ngoan ở Giêrusalem hiển nhiên nghĩ khôn ngoan đến từ YHWH; dù sao ông cũng hiểu rất rõ tư duy cũng như từ vựng của họ, ông thường sử dụng để diễn đạt suy nghĩ và tầm nhìn riêng mình. Vì vậy, Isaia đối đầu với các cố vấn nhà vua để nói với họ khôn ngoan không có ý nghĩa vì họ tìm kiếm hỗ trợ và thành công ở nơi không có trong liên minh với Ai Cập, trong những tính toán đáng ngờ; trong khi sức mạnh và cứu rỗi nằm ở YHWH. Ngài khôn ngoan, cũng có kế hoạch nên cần phải nghĩ đến điều đó, và chính những kế hoạch này sẽ thành công (Is 22,8-14 chống lại các chuẩn bị quân sự ; Is 22,15-23 chống lại thư ký hoàng gia Shebna (xem 2V 18,18) ; Is 28,14-15 và 17-29; 29,15-24 chống lại những cố vấn xấu).
Mặt khác, nhà tiên tri cũng chỉ trích Átsua và Ai Cập. Ông chỉ trích Átsua vì, mặc dù chỉ là công cụ YHWH để trừng phạt dân Ngài, họ đã vượt quá nhiệm vụ, họ chỉ là cây gậy nhưng lại tự coi mình là bàn tay cầm gậy (xem Is 10,5-15; 14,24-27; 30,27-32). Ông chỉ trích Ai Cập yếu đuối, không có sức mạnh để tự cứu mình, nhưng lại tự cho làm chỗ dựa cho người khác (Is 18,1-19-15; 31,1-3).
2. Nhưng một lần nữa nhà tiên tri sẽ không được lắng nghe. Một phái đoàn được gửi đến Ai Cập bị Isaia lên án gay gắt. (Is 30,1-7).
Giuđa nổi loạn chống lại Átsua và tất nhiên người Átsua can thiệp vào Giuđa và tiến đến tận chân tường thành Giêrusalem. Mặc dù vậy, Isaia hứa hẹn sự cứu rỗi cho thành phố, vì YHWH trung thành mạnh hơn bất trung của dân đối với Ngài, với điều kiện dân tin tưởng và bước đi trong công lý và công chính (Is 28, 16-17) (xem các chương 36 - 37). Giêrusalem cuối cùng sẽ được cứu.
V. Isaia và việc thờ phượng
Hai đoạn văn chính (Is 1,10-20 và 29 13-14).
Việc thờ phượng một trong những hoạt động quan trọng nhất trong thời cổ đại để biểu lộ và thực hiện mối quan hệ giữa con người với Thiên Chúa. Isaia không phản đối việc thờ phượng như vậy; nhưng ông từ chối việc thờ phượng như biểu hiện đầu tiên mối quan hệ giữa con người với Thiên Chúa.
Đối với Thiên Chúa Isaia, không nên có hai hành vi khác nhau và mâu thuẫn; đối với Ngài, không thể vừa nhúng tay vào máu những người vô tội họ bóc lột và áp bức, vừa nhúng tay vào máu các lễ vật trong Đền Thờ. Do đó Isaia đứng trong cùng một hàng ngũ với các nhà tiên tri khác, những người đối với họ, các mối quan hệ công lý và yêu thương với người khác quan trọng hơn việc thờ phượng (xem Am 5,21-27; Hs 5,8,6,6; Mk 6,1-8; Gr 7,1-15; Is 58,1-10).
VI. Kết luận
Isaia được trích dẫn nhiều nhất trong Tân Ước, nhưng rất thường xuyên, không phải nhà tiên tri "sáng lập" nhưng các nhà tiên tri "kế vị". Tuy nhiên, trong số những trích dẫn khác, lời tiên tri về Emmanuen (Mt 1,23) và đoạn văn Isaia 6,9-10 được trích dẫn hoặc nhiều hoặc ít theo nghĩa đen liên quan đến việc Đức Kitô và các Tông đồ rao giảng (Mt 13,14-15; Mc 4,12; Lc 8,10; Ga 12,40; Công vụ Tông đồ 28,16-27).
|
Tại sao quan trọng đọc tiên tri Isaia ? Tiên tri Isaia được coi là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong truyền thống Do Thái-Kitô giáo, với tầm ảnh hưởng vượt xa thời đại. Ông sống và hoạt động vào khoảng thế kỷ 8 trước Công nguyên, Isaia đã chứng kiến và tham gia vào một giai đoạn đầy biến động lịch sử Ítraen, khi đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức chính trị và tôn giáo nghiêm trọng. Sách Isaia, một trong những sách dài nhất và được trích dẫn nhiều nhất trong Cựu Ước, chứa đựng một kho tàng thông điệp đa dạng và sâu sắc, bao gồm những lời kêu gọi mạnh mẽ về công lý xã hội, thánh thiện Thiên Chúa, và hy vọng cho tương lai. Đặc biệt, nhiều đoạn trong sách Isaia được coi là những lời tiên tri về Đấng Mêsia, điều này làm cho ông trở nên quan trọng đối với Kitô giáo. Những lời tiên tri này không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành niềm tin Kitô giáo còn được trích dẫn rộng rãi trong Tân Ước, đặc biệt là khi nói về Chúa Giêsu. Người tôi tớ đau khổ Ngoài ra, khái niệm về "Người Tôi Tớ Đau Khổ" trong sách Isaia đã trở thành một hình ảnh trung tâm trong thần học Kitô giáo, được áp dụng để hiểu về sứ mệnh và đau khổ của Chúa Giêsu. "Người Tôi Tớ Đau Khổ", được trình bày chủ yếu trong các chương 42, 49, 50, và 53 sách Isaia. Hình ảnh mô tả một nhân vật bí ẩn, người chịu đau khổ không phải vì tội lỗi chính mình, còn là vì tội lỗi người khác. Người Tôi Tớ được Thiên Chúa chọn để thực hiện một sứ mệnh đặc biệt, mang lại công lý và cứu rỗi không chỉ cho Ítraen còn cho cả thế giới. Đoạn văn nổi tiếng nhất về Người Tôi Tớ Đau Khổ nằm trong Isaia 53, nơi mô tả chi tiết về Người Tôi Tớ đau khổ và cái chết. Đoạn văn nói về một người "bị đâm vì chúng ta phạm tội, bị nghiền nát vì chúng ta làm điều ác" và "nhờ thương tích Người chúng ta được chữa lành". Khái niệm đã trở thành một trong những hình ảnh mạnh mẽ nhất trong Cựu Ước về sự hy sinh và cứu chuộc. Trong truyền thống Do Thái, Người Tôi Tớ Đau Khổ đôi khi được hiểu đại diện cho toàn bộ dân tộc Ítraen, chịu đau khổ vì lợi ích các dân tộc khác. Tuy nhiên, trong Kitô giáo, hình ảnh được áp dụng một cách mạnh mẽ cho Chúa Giêsu Kitô. Các tác giả Tân Ước và các nhà thần học Kitô giáo sau này đã thấy trong mô tả về Người Tôi Tớ Đau Khổ một lời tiên tri rõ ràng về sứ mệnh, đau khổ, cái chết và Chúa Giêsu phục sinh. Khái niệm đã có ảnh hưởng sâu sắc đến thần học Kitô giáo, đặc biệt trong việc hiểu về ý nghĩa cứu chuộc cái chết Chúa Giêsu, đã giúp hình thành nên học thuyết về sự chuộc tội thay, theo đó Chúa Giêsu, như Người Tôi Tớ Đau Khổ, chịu đau khổ và chết thay cho tội lỗi nhân loại. Hơn nữa, khái niệm cũng đã trở thành một nguồn cảm hứng và an ủi cho nhiều người trong suốt lịch sử, đã giúp những người đang phải chịu đau khổ tìm thấy ý nghĩa trong những thử thách và nhìn thấy giá trị tiềm tàng đau khổ khi được chấp nhận và dâng hiến vì lợi ích người khác. Khái niệm về Người Tôi Tớ Đau Khổ không chỉ là một trong những đóng góp độc đáo và quan trọng nhất của Isaia, còn là một ý tưởng có ảnh hưởng sâu rộng đến cả thần học và đời sống tâm linh nhiều truyền thống tôn giáo, đặc biệt Kitô giáo. Và đã cung cấp một khuôn khổ mạnh mẽ để hiểu về ý nghĩa đau khổ, hy sinh và cứu chuộc, và tiếp tục là một chủ đề quan trọng trong các cuộc thảo luận thần học và tâm linh cho đến ngày nay. Về mặt văn chương, sách Isaia được công nhận là một kiệt tác, chứa đựng những đoạn văn đẹp đẽ và hùng hồn, được coi là đỉnh cao văn chương Do Thái cổ. Ngôn ngữ sống động và hình ảnh mạnh mẽ Isaia không chỉ truyền tải thông điệp một cách hiệu quả còn tạo nên một tác phẩm văn học có giá trị vượt thời gian. Tầm nhìn phổ quát Một khía cạnh quan trọng khác của Isaia là tầm nhìn phổ quát. Ông mở rộng thông điệp ra ngoài phạm vi Ítraen, nói về Thiên Chúa như Đấng cho tất cả các dân tộc, đã đóng góp vào sự phát triển một quan điểm tôn giáo toàn cầu hơn, vượt ra ngoài ranh giới quốc gia và dân tộc. Những Isaia lời dạy về công lý và lòng thương xót đã có tác động sâu sắc đến tư tưởng đạo đức và thần học. Ông không ngừng kêu gọi người dân và các nhà lãnh đạo sống theo ý muốn Thiên Chúa, đặc biệt là trong việc đối xử công bằng với người nghèo và người yếu thế. Những nguyên tắc đạo đức vẫn còn rất phù hợp và được áp dụng trong thế giới hiện đại. Cuối cùng, tầm quan trọng Isaia còn nằm ở tính liên quan thông điệp đối với thế giới đương đại. Nhiều vấn đề Isaia đề cập - như bất công xã hội, tha hóa tôn giáo, và nhu cầu về đổi mới tinh thần - vẫn còn rất thích hợp trong xã hội ngày nay, làm cho lời tiên tri của ông không chỉ là một tài liệu lịch sử còn là một nguồn cảm hứng và hướng dẫn cho những người tìm kiếm ý nghĩa và mục đích trong cuộc sống hiện đại. Tóm lại, tầm quan trọng tiên tri Isaia nằm ở sự kết hợp độc đáo giữa tầm ảnh hưởng lịch sử, giá trị văn học, sức mạnh tiên tri, và liên quan lâu dài của thông điệp ông. Ông không chỉ là một nhân vật quan trọng trong lịch sử tôn giáo còn là một tiếng nói có sức mạnh vẫn tiếp tục truyền cảm hứng và thách thức người đọc qua hàng thiên niên kỷ. |
Bài đọc thêm
Sách Isaia chứa đựng nhiều lời tiên tri quan trọng, nhưng có thể nói ba đoạn văn nổi bật nhất gồm văn bản về ơn gọi (chương 6), bài ca về vườn nho (chương 5), và lời tiên tri về Hoàng Tử Hòa Bình (chương 9).
1. Ơn gọi Isaia (Is 6,1-13)
Đoạn văn mô tả sự kiện định hình trong cuộc đời Isaia, xảy ra vào năm 740 trước Công nguyên. Địa điểm Đền Thờ Giêrusalem, trung tâm tôn giáo Ítraen.
Thị kiến. Isaia nhìn thấy Thiên Chúa ngự trên ngai cao, vạt áo Ngài tràn ngập đền thờ. Hình ảnh nhấn mạnh Thiên Chúa vĩ đại và siêu việt. Các thần Seraphim, những sinh vật thiên đàng, bay lượn xung quanh, tung hô "Thánh! Thánh! Thánh!". Lời tung hô ba lần nhấn mạnh Thiên Chúa thánh thiện tuyệt đối, một chủ đề trung tâm trong sứ điệp Isaia.
Isaia phản ứng. Đối mặt với Thiên Chúa thánh thiện, Isaia nhận ra mình bất xứng. Ông thốt lên: "Khốn thân tôi, tôi chết mất! Vì tôi là người môi miệng ô uế", cho thấy ngôn sứ khiêm nhường sâu sắc và ý thức về tội lỗi.
Thanh tẩy. Một Seraphim bay đến Isaia với than hồng từ bàn thờ, chạm vào môi ông. Hành động tượng trưng cho thanh tẩy thiêng liêng, chuẩn bị Isaia cho sứ vụ tiên tri.
Sứ mệnh. Thiên Chúa hỏi: "Ta sẽ sai ai đi? Ai sẽ đi cho chúng ta?". Isaia đáp lại "Dạ, con đây, xin sai con đi". Đây là khoảnh khắc Isaia chấp nhận ơn gọi tiên tri.
Thông điệp. Thiên Chúa giao cho Isaia một sứ điệp khó khăn. Ông phải rao giảng cho một dân tộc sẽ nghe nhưng không hiểu, sẽ thấy nhưng không nhận ra. Điều báo trước dân chúng cứng lòng và những thử thách trong sứ vụ.
2. Bài ca về vườn nho (Is 5,1-7)
Bài ca được viết giữa năm 740 và 736 trước Công nguyên là một ẩn dụ mạnh mẽ về mối quan hệ giữa Thiên Chúa và Ítraen.
Ẩn dụ. Vườn nho tượng trưng cho Ítraen, và người chủ vườn nho là Thiên Chúa. Isaia mô tả chi tiết cách Thiên Chúa đã chuẩn bị đất, trồng những cây nho tốt nhất, xây tháp canh và bồn ép nho.
Kỳ vọng và thất vọng. Mặc dù được chăm sóc cẩn thận, vườn nho lại sinh ra nho dại, tượng trưng cho bất trung và tội lỗi của Ítraen, trái ngược với những kỳ vọng Thiên Chúa về công lý và chính trực.
Phán xét. Người chủ vườn nho (Thiên Chúa) tuyên bố sẽ phá hủy vườn nho. Một lời cảnh báo mạnh mẽ về phán xét sắp tới đối với Ítraen.
Ý nghĩa. Bài ca không chỉ một lời buộc tội còn một lời kêu gọi ăn năn, nhấn mạnh tình yêu và Thiên Chúa chăm sóc đối với dân Ngài, cũng như Ngài thất vọng sâu sắc trước dân bất trung.
Những đoạn văn Tân ước liên kết với « bài ca về vườn nho »
Bài ca về vườn nho trong Isaia 5,1-7 một ẩn dụ mạnh mẽ về mối quan hệ giữa Thiên Chúa và dân Ítraen. Đoạn văn có nhiều điểm liên kết thú vị với các đoạn văn trong Tân Ước, đặc biệt Gioan 15,1-8 và Mátthêu 21,33-44:
Ẩn dụ vườn nho một trong những hình ảnh quan trọng và phổ biến nhất trong Kinh Thánh, xuất hiện xuyên suốt cả Cựu Ước và Tân Ước. Hình ảnh không chỉ minh họa mối quan hệ giữa Thiên Chúa và dân Ngài, còn phản ánh lịch sử cứu độ, Thiên Chúa trung thành, và trách nhiệm con người trong kế hoạch cứu độ.
Phân tích Isaia 5,1-7
a) Cấu trúc văn học. Đoạn văn bắt đầu như một bài tình ca, với Thiên Chúa là người yêu đang ca ngợi vườn nho. Tuy nhiên, nhanh chóng chuyển sang một lời buộc tội và sau đó một bản án. Sự chuyển đổi tạo ra một tác động mạnh mẽ về mặt cảm xúc.
b) Ý nghĩa thần học. Tình yêu và Thiên Chúa chăm sóc. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng vườn nho thể hiện Thiên Chúa quan tâm tỉ mỉ đối với dân, nhấn mạnh tình yêu vô điều kiện và Ngài kiên nhẫn.
Thiên Chúa kỳ vọng. Việc mong đợi "nho ngon" thể hiện Thiên Chúa kỳ vọng chính đáng về công chính và đạo đức từ dân Ngài. Nhưng Thiên Chúa thất vọng: "Nho dại" tượng trưng cho bất trung, bất công và tội lỗi Ítraen, gây ra nỗi đau đớn sâu sắc cho Thiên Chúa. Vì thế với công lý, Thiên Chúa quyết định phá hủy vườn nho không chỉ hình phạt, còn hành động công lý cần thiết để duy trì thánh thiện của Thiên Chúa.
c) Ứng dụng lịch sử. Đoạn văn có thể được hiểu trong bối cảnh lịch sử cụ thể Ítraen trước khi bị lưu đày ở Babylon, cảnh báo về hậu quả việc từ bỏ giao ước với Thiên Chúa.
1. Gioan 15,1-8: Chúa Giêsu, cây nho thật
Trong Tân Ước, Chúa Giêsu tái diễn giải ẩn dụ vườn nho, đặt mình vào trung tâm hình ảnh này.
Phân tích:
a) Kitô học. Bằng cách tự gọi mình "cây nho thật", Chúa Giêsu đang tuyên bố về bản chất thần thánh và vai trò trung tâm trong kế hoạch cứu độ.
b) Giáo hội học. Hình ảnh các môn đệ như những cành nho gợi ý bản chất hữu cơ Giáo hội với Chúa Kitô nguồn sống và sức mạnh.
c) Cứu độ học. "Ở lại trong Chúa": Nhấn mạnh tầm quan trọng mối quan hệ liên tục và thân mật với Chúa Giêsu để được cứu độ. "Kết quả": không chỉ về hành vi đạo đức, còn việc mang lại sự sống và ảnh hưởng tích cực đến người khác. "Tỉa cành": Gợi ý quá trình thanh luyện và trưởng thành trong đời sống tâm linh.
d) Cánh chung học. Hình ảnh cắt bỏ và đốt những cành không kết quả ám chỉ phán xét cuối cùng, nhấn mạnh tầm quan trọng việc sống đức tin cách tích cực.
2. Mátthêu 21,33-44: Dụ ngôn những tá điền gian ác
Dụ ngôn mở rộng ẩn dụ vườn nho, đưa vào một cái nhìn tổng thể về lịch sử cứu độ.
Phân tích
a) Lịch sử cứu độ. Vườn nho: Đại diện cho Vương quốc Thiên Chúa, không chỉ giới hạn ở Ítraen. Chủ vườn nho: Thiên Chúa, Đấng kiên nhẫn và liên tục tìm cách tiếp cận dân Ngài. Các đầy tớ: Đại diện cho các tiên tri trong lịch sử Ítraen. Người con trai: Chúa Giêsu, sự can thiệp cuối cùng và quyết định của Thiên Chúa.
b) Kitô học. Dụ ngôn ngầm khẳng định địa vị Chúa Giêsu, Con Thiên Chúa độc nhất khác biệt với các tiên tri.
c) Giáo Hội học. Việc giao vườn nho cho "dân tộc khác" ám chỉ Vương quốc Thiên Chúa mở rộng ra ngoài Ítraen, bao gồm cả dân ngoại, dẫn đến sự hình thành Giáo hội.
d) Biện giải về Thiên Chúa. Dụ ngôn giải thích công chính của Thiên Chúa trong việc phán xét Ítraen và mở rộng ơn cứu độ cho các dân tộc khác.
3. Liên kết và phát triển thần học
Từ Cựu Ước đến Tân Ước. Isaia tập trung vào mối quan hệ giao ước giữa Thiên Chúa và Ítraen. Gioan chuyển trọng tâm sang mối quan hệ cá nhân với Chúa Giêsu. Mátthêu mở rộng viễn cảnh để bao quát toàn bộ lịch sử cứu độ.
Phát triển về khái niệm phán xét. Isaia: Phán xét tập thể đối với Ítraen. Gioan: Phán xét cá nhân dựa trên mối quan hệ với Chúa Giêsu. Matthêu: Phán xét đối với cả Ítraen và mở rộng ra các dân tộc khác.
Vai trò con người. Isaia: Nhấn mạnh trách nhiệm tập thể của Ítraen. Gioan: Tập trung vào trách nhiệm cá nhân trong việc duy trì mối quan hệ với Chúa Giêsu. Mátthêu: Mở rộng trách nhiệm cho cả những người lãnh đạo và cộng đồng tín hữu mới.
Kết luận
Ẩn dụ vườn nho trong Kinh Thánh một hình ảnh phong phú và đa chiều, phản ánh phát triển trong hiểu biết về mối quan hệ giữa Thiên Chúa và con người qua các thời kỳ. Từ tập trung vào giao ước quốc gia trong Cựu Ước, chuyển sang nhấn mạnh mối quan hệ cá nhân với Chúa Giêsu và cuối cùng mở rộng tầm nhìn về một cộng đồng tín hữu toàn cầu. Qua đó, ẩn dụ không chỉ minh họa tình yêu, kiên nhẫn và công lý của Thiên Chúa, còn thách thức mỗi cá nhân và cộng đồng sống xứng đáng với ơn gọi trong kế hoạch cứu độ.
4. Lời tiên tri về Hoàng Tử Hòa Bình (Is 9,1-6)
Bối cảnh lịch sử. Lời tiên tri được đưa ra sau khi Átsua tấn công vào Galilê năm 732 trước Công nguyên, một thời kỳ đen tối xâm lược và áp bức.
Phân tích
Thông điệp hy vọng. Isaia bắt đầu nói về ánh sáng chiếu soi trong bóng tối, một hình ảnh mạnh mẽ về hy vọng giữa nghịch cảnh.
Lời hứa về một vị vua mới. Isaia tiên báo về một đứa trẻ sẽ cai trị trên ngai Đavít ra đời. Vị vua được mô tả bằng bốn danh hiệu ấn tượng: Cố Vấn Kỳ Diệu, Thiên Chúa Hùng Mạnh, Người Cha Muôn Thuở, Hoàng Tử Hòa Bình. Đặc điểm triều đại. Triều đại vị vua sẽ đặc trưng bởi công lý, hòa bình và sự thịnh vượng vĩnh cửu. Ý nghĩa sâu xa. Mặc dù lời tiên tri có thể đã được áp dụng ban đầu cho vua Khítkigia, ý nghĩa vượt xa hơn nhiều, và trở thành nền tảng cho niềm hy vọng Mêsia trong Do Thái giáo và sau đó được Kitô giáo hiểu nói về Chúa Giêsu.
Hình ảnh vị vua được mong đợi (Is 9,1-6 và 11,1-9). Dựa vào Is 9,1-6 và 11,1-9, có thể thấy một bức tranh sống động và đầy hy vọng về vị vua được mong đợi, một hình ảnh Isaia đã trình bày với kỳ vọng lớn lao. Vị vua không chỉ một nhà lãnh đạo chính trị thông thường, còn là một nhân vật mang tính Thiên sai được Thiên Chúa chọn và ban quyền năng để thiết lập một triều đại công chính và hòa bình.
Trong mối quan hệ với Thiên Chúa, vị vua được mô tả như một người được Thần Khí Chúa ngự trị. Is 11,2 nói "Thần khí của Đức Chúa sẽ ngự trên vị này", cho thấy một mối liên hệ sâu sắc và trực tiếp với Thiên Chúa, vượt xa mối quan hệ thông thường giữa một vị vua trần thế và Đấng Tối Cao. Vị vua sẽ được ban cho "khôn ngoan và minh mẫn, mưu lược và dũng mãnh, hiểu biết và kính sợ Đức Chúa". Những phẩm chất không chỉ tài năng cá nhân, còn là những ân huệ thiêng liêng, nhấn mạnh vai trò của vị vua như một công cụ ý muốn thiêng liêng.
Hơn nữa, vị vua được gọi bằng những danh hiệu đặc biệt trong Is 9,5: "Cố Vấn Kỳ Diệu, Thiên Chúa Hùng Mạnh, Người Cha Muôn Thuở, Hoàng Tử Hòa Bình". Những danh hiệu gợi ý vị vua không chỉ một người cai trị bình thường, còn mang những phẩm chất gần như thiêng liêng, thể hiện Thiên Chúa hiện diện trong thế giới và quyền năng.
Trong mối quan hệ với dân chúng, vị vua được mô tả như một người mang lại công lý, hòa bình và thịnh vượng. Is 11,3-5 nói vị vua sẽ xét xử công minh, không thiên vị, và bảo vệ người nghèo và kẻ yếu thế, cho thấy một hình ảnh một nhà cai trị lý tưởng, người đặt lợi ích dân chúng lên trên hết và cai trị với công bằng và lòng thương xót.
Đặc biệt, vị vua sẽ mang lại một kỷ nguyên hòa bình chưa từng có. Is 11,6-8 vẽ nên một bức tranh tuyệt đẹp về hài hòa trong tự nhiên, nơi sói sống chung với chiên con, bò tơ nằm cạnh sư tử. Hình ảnh tượng trưng một thế giới không còn bạo lực và xung đột, một thế giới được biến đổi bởi vị vua cai trị công chính. Hơn nữa, triều đại sẽ mang lại thịnh vượng và an ninh cho dân chúng. Is 9,6 nói về gia tăng quyền bính và một nền hòa bình vô tận, gợi ý một thời kỳ ổn định và phát triển dưới vị vua lãnh đạo. và cuối cùng, vị vua không chỉ một nhà cai trị cho Ítraen, còn là một ngọn cờ cho muôn dân (Is 11,10), cho thấy tầm ảnh hưởng rộng lớn, vượt ra ngoài biên giới Ítraen, mang lại hy vọng và cứu rỗi cho tất cả các dân tộc.
Tóm lại, hình ảnh vị vua được mong đợi Isaia trình bày một nhân vật phi thường, kết hợp giữa quyền năng thiêng liêng và quan tâm sâu sắc đến nhân loại. Vị vua sẽ thiết lập một triều đại công chính, hòa bình và thịnh vượng, không chỉ cho Ítraen còn cho cả thế giới. Một hình ảnh đầy hy vọng và kỳ vọng, phản ánh niềm tin Isaia sâu sắc vào kế hoạch Thiên Chúa cứu độ nhân loại.
