Các thiên thần trong thánh lễ
Nếu phụng vụ thực sự là "việc thực thi chức năng tư tế của Chúa Giêsu Kitô", chúng ta tự nhiên nghĩ rằng những người thực hiện nó là các thành viên loài người trong Hội Thánh (cộng đoàn, giám mục, linh mục, phó tế, thừa tác viên, phụ lễ, ca đoàn, v.v.). Tuy nhiên, chính phụng vụ không ngừng khẳng định vai trò cơ bản và thường xuyên mà các thiên thần đóng trong việc thực hiện nó. Hãy lấy ví dụ điển hình về phụng vụ thánh lễ. Phụng vụ nói gì với chúng ta về các thiên thần, về bản sắc và chức năng của họ trong phụng vụ?
NHỮNG SỨ GIẢ
Từ "thiên thần" (ange) xuất phát từ thuật ngữ Hy Lạp angelos có nghĩa là "sứ giả". Ban đầu, thuật ngữ này không chỉ định cụ thể các thiên thần như chúng ta hình dung, mà là người đưa tin, người loan báo, người mang tin tức: *Trên núi cao, dáng người đưa tin [angelos] đẹp biết bao, người loan báo bình an, đem tin mừng, rao giảng ơn cứu độ, nói với Sion rằng: "Thiên Chúa ngươi đã làm vua!"* (Is 52,7). Trong Tân Ước, thuật ngữ angelos do đó có thể chỉ những người, như trường hợp của Gioan Tẩy Giả: *Này Ta sai sứ giả Ta đi trước mặt con, để dọn đường cho con. Thế là Gioan, đấng làm phép rửa, xuất hiện trong hoang mạc* (Mc 1, 2.4). Như vậy, trong phụng vụ, chính Chúa Giêsu được xác định là Đấng có tên được tuyên xưng: "Thiên thần của thánh ý" (câu nhập lễ của thánh lễ ban ngày lễ Giáng sinh, trích Is 9, 5).
SỐ LƯỢNG ĐA DẠNG CÁC THIÊN THẦN
Tuy nhiên, phụng vụ, ngoài lần xuất hiện duy nhất này, chỉ định bằng thuật ngữ "thiên thần" những thực thể thiêng liêng được Thiên Chúa tạo dựng, "Đấng tạo thành trời đất, muôn vật hữu hình và vô hình" (Kinh Tin Kính Nicê-Constantinople). Qua các lời nguyện tạ ơn của Kinh Thánh Thể được diễn tả các khía cạnh khác nhau của những thụ tạo này: "vô số thiên thần" (lời nguyện tạ ơn 4 các Chủ nhật thường niên); "các thiên thần và tổng lãnh thiên thần, cùng với các quyền năng trên trời và mọi thần linh hạnh phúc" (lời nguyện tạ ơn Thứ Năm Tuần Thánh); "và các quyền năng tối cao trên trời" (lời nguyện tạ ơn Chúa Ba Ngôi); "vô số thụ tạo trên trời" (lời nguyện tạ ơn 4 Mùa Chay). Có vẻ như thế giới vô hình, "thiên đàng" của Thiên Chúa, giàu có một sự đa dạng lớn các thiên thần. Phụng vụ nói về "dàn hợp ca các thiên thần" (lời nguyện tạ ơn 3 lễ Giáng sinh). Truyền thống, dựa trên mạc khải trong Kinh Thánh, chi tiết dàn hợp ca này thành một hệ thống phân cấp chín loại, từ gần con người nhất đến gần Thiên Chúa nhất: các Thiên Thần, các Tổng Lãnh Thiên Thần, các Quyền Năng, các Quyền Lực, các Chủ Quyền, các Quyền Thống Trị, các Ngai Tòa, các Kerubim và các Seraphim.
Ngày 29 tháng 9, trong lễ các Tổng Lãnh Thiên Thần, phụng vụ xác định ba vị: Micae, tên có nghĩa là "Ai như Thiên Chúa?", thủ lãnh các thiên thần và là đấng bảo vệ dân Chúa (x. Đnl 12,1), chiến đấu với Ác long và giành chiến thắng (x. Kh 12,7); Gabriel, tên có nghĩa là "Sức mạnh của Thiên Chúa", người giải thích các thị kiến (x. Đnl 8,16-17) và sứ giả các tin mừng (x. Lc 1, 19.26); Raphael, tên có nghĩa là "Thiên Chúa chữa lành", một trong bảy thiên thần đứng [...] trước vinh quang của Chúa (Tb 12, 15) và được Truyền thống xác định là thiên thần ở ao Bethsaiđa (x. Ga 5,4).
Ngày 2 tháng 10, phụng vụ cử hành các Thiên Thần Hộ Thủ, những người đồng hành và đại diện của chúng ta trước mặt Thiên Chúa (x. Mt 18,10). Họ canh giữ chúng ta và sự tiến bộ của chúng ta trong thánh thiện. Chúng ta sẽ gặp họ trong vinh quang, khi chúng ta đạt tới sự thánh thiện. Đó là lý do tại sao phụng vụ luôn trình bày các thiên thần cùng với các thánh: "cùng với vô số thiên thần và các thánh" (lời nguyện tạ ơn 4 các Chủ nhật thường niên); "các thiên thần và mọi thánh" (Kinh Thú Tội).
VAI TRÒ CỦA CÁC THIÊN THẦN TRONG PHỤNG VỤ
Phụng vụ thánh lễ trình bày các thiên thần như những người thờ phượng Thiên Chúa vĩnh viễn, qua sự trung gian của Chúa Kitô: "Nhờ Người, các thiên thần ca ngợi sự cao cả của Chúa, các thần linh hạnh phúc thờ lạy vinh quang Chúa; nhờ Người, các quyền năng trên trời cúi mình trước mặt Chúa và vô số thụ tạo trên trời reo mừng cùng một niềm vui" (lời nguyện tạ ơn 4 Mùa Chay). Họ ca hát và tuyên xưng không ngừng bài Thánh, Thánh, Thánh, thánh ca vinh quang Thiên Chúa (x. Is 6,2-3), "bài ca mới" (lời nguyện tạ ơn Lễ Mình Máu Thánh). Đó là bài thánh ca luôn mới, mà chúng ta kết hợp tiếng hát của mình, để lời ngợi khen của chúng ta hợp nhất với thiên đàng (x. lời nguyện tạ ơn Chủ nhật 4 Mùa Chay). Tương tự, chúng ta mời các thiên thần hoan hỉ với chúng ta trong đêm Phục Sinh: "Hỡi vô số thiên thần trên trời, hãy hân hoan! Hãy hân hoan, cử hành các mầu nhiệm thiêng liêng!" (Exultet đêm Vọng Phục Sinh).
Các thiên thần là một phần trong số những người cầu thay cho chúng ta trước mặt Thiên Chúa: "Vì thế, tôi cầu xin Đức Trinh Nữ Maria chí phúc, các thiên thần và mọi thánh, cùng anh chị em, hãy cầu cho tôi cùng Chúa là Thiên Chúa chúng ta" (Kinh Thú Tội). Trong kinh cầu các thánh đêm Vọng Phục Sinh, chúng ta xin: "Lạy các thiên thần thánh của Thiên Chúa, cầu cho chúng con."
Các thiên thần mang lời cầu nguyện và của lễ của các tín hữu: *Một thiên thần khác đến đứng gần bàn thờ; người cầm lư hương bằng vàng; người được ban cho nhiều hương liệu để dâng lên, cùng với lời cầu nguyện của mọi thánh, trên bàn thờ vàng ở trước Ngai Tòa* (Kh 8, 3). Trong Kinh Thánh Thể I, chúng ta xin rằng của lễ của Chúa Kitô và của lễ của chúng ta "được tay thiên thần thánh của Chúa đem lên trước nhan Thánh Chúa, trên bàn thờ thiên quốc". Đề cập rõ ràng này nhấn mạnh sự tham gia của các thiên thần vào sự trung gian của Chúa Kitô giữa Thiên Chúa và loài người.
Cuối cùng, phụng vụ gán cho các thiên thần vai trò bảo vệ: "Ban cho những ai cầu xin Chúa ân huệ được họ bảo vệ liên tục và niềm vui được sống trong sự hiệp thông với họ mãi mãi" (kính nhớ các Thiên Thần Hộ Thủ, lời nguyện nhập lễ); "cho phép họ không ngừng canh giữ bên cạnh chúng con, để chúng con tránh khỏi những nguy hiểm hiện tại và đạt tới hạnh phúc đời đời" (cùng nguồn, lời nguyện trên của lễ). Họ là những người dẫn đường linh hồn, nghĩa là họ đồng hành với linh hồn các tín hữu trong cuộc vượt qua cái chết: "Khi giờ chết đến, xin đừng để người (ấy) thấy Kẻ thù chiến thắng, nhưng được các thiên thần đồng hành, người (ấy) có thể vượt qua vào sự sống" (thánh lễ cho người sắp chết, lời nguyện sau rước lễ). Phụng vụ đảm bảo với chúng ta rằng các thiên thần có mặt ở mỗi giai đoạn của đời sống thiêng liêng của chúng ta và họ nâng đỡ chúng ta trong lời cầu nguyện.
HỢP NHẤT VỚI CÁC THIÊN THẦN
Phụng vụ Thánh Thể nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta được kêu gọi hợp nhất với các thiên thần trong việc ngợi khen Thiên Chúa và tìm kiếm sự thánh thiện. Thật ngạc nhiên, phụng vụ tiết lộ cho chúng ta rằng, theo một cách nào đó, chúng ta hiệp thông cùng một bánh với các thiên thần, chính là Chúa Kitô: "Lạy Chúa, sau khi nuôi dưỡng chúng con bằng bánh của các thiên thần, xin cho chúng con phục vụ Chúa bằng một đời sống rất trong sạch" (kính nhớ thánh Alôisius Gonzaga, lời nguyện sau rước lễ). Cùng với các thiên thần, chúng ta tham dự vào Thánh Thể biến đổi chúng ta và cho chúng ta được sống cuộc sống thiên đàng ngay từ bây giờ, trong sự hiệp thông với các thần linh thiên quốc và các thánh.
Những người đồng hành vô hình nhưng thực sự trong hành trình thiêng liêng của chúng ta, các thiên thần đồng hành và nâng đỡ chúng ta. Bằng cách kết hợp với lời ngợi khen của họ, bằng cách cầu xin sự cầu thay và bảo vệ của họ, chúng ta đáp lại lời kêu gọi của phụng vụ dẫn chúng ta ngay từ trần gian này vào thực tại Nước Thiên Chúa, nhờ Chúa Kitô, với Người và trong Người.
Lm Arnaud Toury, linh mục giáo phận Reims, đại biểu giáo phận về mục vụ phụng vụ và bí tích, giảng viên phụng vụ và thần học bí tích.
Theo Magnificat tháng 9/2025
