Tân Ước : Những năm 70-80

Các Phúc Âm Nhất lãm

Các tác giả

• Mát-thêu. Đề cập cổ nhất về tên này đến từ ông Papias (100-150), giám mục Hiê-ra-pô-lít ở Phry-gia, người có cuốn sách từ khoảng năm 140 được trích dẫn trong Lịch sử Giáo hội của Eusèbe (thế kỷ IV):

Mát-thêu đã viết ra bằng tiếng Hípri những bài giảng của Chúa và mỗi người đã dịch chúng theo khả năng của mình.

Nhưng Phúc Âm Mát-thêu không chỉ có những bài giảng. Chúng ta không biết Papias đang ám chỉ đến tác phẩm nào; có lẽ là logia mà chúng ta sẽ nói sau.

• Mác-cô. Tên này cũng được Papias đề cập lần đầu tiên:

Mác-cô, trở thành người phiên dịch của Phê-rô đã cẩn thận viết ra tất cả những gì còn lại trong ký ức của ông về những lời Chúa đã nói và những hành động Chúa đã thực hiện, tuy nhiên không sắp xếp chúng theo thứ tự. Thật vậy, ông không nghe Chúa và không đi theo Ngài, nhưng sau này, như tôi đã nói, ông đã đi theo Phê-rô. Ông ấy đưa ra những giáo huấn của mình theo nhu cầu của thời điểm. Vì vậy Mác-cô không phạm lỗi gì khi viết từ ký ức của mình chỉ một số câu chuyện. Ông chỉ có một mối quan tâm: không bỏ sót bất cứ điều gì ông đã nghe và không thay đổi bất cứ điều gì.

Nhưng đoạn văn này dường như khó liên quan đến Phúc Âm thứ hai mà người ta không thể nói rằng được viết mà không có trật tự.

• Lu-ca. Ông không được Papias đề cập. Ngược lại, I-rê-nê trích dẫn ông trong những năm 180-190: Lu-ca, người đồng hành với Phao-lô đã ghi lại trong một cuốn sách Phúc Âm mà Phao-lô giảng dạy.

Cùng thời đại, canon Muratori báo cáo:

Còn về Phúc Âm thứ ba, theo Lu-ca, chính là Lu-ca, một bác sĩ, mà Phao-lô đã đưa theo sau khi Chúa Kitô thăng thiên như một người đam mê luật pháp, người đã viết nó dưới tên riêng của mình và theo niềm tin của mình, vì ông không biết Chúa khi Ngài còn sống và, theo tất cả thông tin mà ông có thể thu thập được, ông đã bắt đầu câu chuyện của mình từ khi Giăng ra đời.

"Người ta chắc chắn muốn quy Phúc Âm này cho một môn đồ Phao-lô; tên Ti-tô và Ti-mô-thê đã được lấy, tất nhiên là những người nhận chứ không phải tác giả, cho các thư mục vụ. Trong số các tên tuổi nổi tiếng khác trong nhóm Phao-lô, tên Lu-ca đã được chọn".

• Gioan. I-rê-nê, môn đồ giám mục Pô-ly-cáp ở Smyrne, bản thân ông là môn đồ của Gioan, viết: Gioan, môn đồ của Chúa, chính người đã nằm trên ngực Ngài, chính ông đã xuất bản một Phúc Âm khi ông ở Ê-phê-xô. (Adv. Haer. III, 1,1)

Giám mục Polycrate của Ê-phê-xô, đề cập vào năm 190, về sự tồn tại ở Ê-phê-xô ngôi mộ của Gioan: Chính ở Á Châu mà những ngôi sao lớn yên nghỉ: Phi-lípphê, một trong mười hai tông đồ [...] và Gioan, người đã nằm trên ngực Chúa, người đã là thầy tế lễ và đã mang tấm vàng, vị tử đạo và giáo sư; ông ấy nằm yên ở Ê-phê-sô. (trích dẫn bởi Eusèbe, Lịch sử Giáo hội 5, 24, 2-3)

Nhưng trong những năm 110-117, sớm hơn nhiều, Ignace thành Antiôkhia, người liệt kê các danh hiệu vinh quang của Giáo hội Ê-phê-xô, không đề cập đến sự hiện diện của Gioan, điều này khiến nó trở nên có vấn đề.

Ngày tháng

Thành phố Giê-ru-sa-lem đã bị phá hủy vào năm 70 bởi người Rô-ma và những đề cập có thể tìm thấy về sự kiện này trong văn bản các Phúc Âm cho phép định ngày chúng trước hoặc sau ngày này.

Mát-thêu 22,7 (Dụ ngôn về bữa tiệc) Vua nổi giận; ông sai quân đội, giết những kẻ sát nhân đó và đốt thành phố của họ.

Lu-ca 21,20,24 Khi các ngươi thấy Giê-ru-sa-lem bị các đạo quân bao vây, hãy biết rằng sự hoang tàn của nó đã gần. Họ sẽ ngã dưới lưỡi gươm, họ sẽ bị đem đi làm tù binh giữa các dân tộc, Giê-ru-sa-lem sẽ bị dày đạp cho đến khi thời kỳ của các dân tộc được hoàn thành.

Đáng chú ý là những câu này không có trong các đoạn song song của Mác-cô; có thể kết luận Phúc Âm Mác-cô được viết trước năm 70, Mát-thêu và Lu-ca sau đó.

Đặc điểm của 3 Phúc Âm Nhất lãm

• Mác-cô giải thích các phong tục Do Thái, Mát-thêu không làm điều đó:

Mác-cô 7,1 Các người Pharisêu và một số thầy thông giáo từ Giê-ru-sa-lem đến, tụ họp quanh Chúa Giêsu. Họ thấy một số môn đồ của Ngài ăn với tay không sạch, tức là không rửa. Vì các người Pharisêu và tất cả người Do Thái không ăn mà không rửa tay cẩn thận, theo truyền thống của người xưa; và khi họ trở về từ chợ, họ không ăn cho đến khi họ tự làm sạch mình. Họ còn có nhiều nghi thức truyền thống khác, như rửa cốc, bình và đồ đồng. Các người Pharisêu và các thầy thông giáo hỏi Ngài: Tại sao môn đồ của Ngài không theo truyền thống của người xưa, mà ăn với tay không sạch?

Mát-thêu 15,1 Các người Pharisêu và các thầy thông giáo từ Giê-ru-sa-lem đến gặp Chúa Giêsu và nói: Tại sao môn đồ của Ngài vi phạm truyền thống của người xưa? Vì họ không rửa tay khi ăn. Ngài trả lời họ: Và các ngươi, tại sao các ngươi vi phạm điều răn của Đức Chúa Trời vì lợi ích của truyền thống của các ngươi?

• Phần kết các Phúc Âm:

Mát-thêu cho thấy Đấng Phục Sinh xuất hiện với các môn đồ của Ngài đang sấp mình và im lặng trên núi Ga-li-lê và hứa với họ Ngài sẽ luôn ở cùng họ.

Lu-ca mô tả sự thăng thiên của Chúa Kitô và các môn đồ vui vẻ đi thờ phượng tại đền thờ trong khi chờ đợi món quà của Thánh Linh, điều này sẽ thay thế cho sự hiện diện của Chúa Kitô.

Do đó, phương thức hiện diện không được hai tác giả Phúc âm này quan niệm theo cùng một cách.

• Câu chuyện về sự cám dỗ: Câu chuyện của Mát-thêu kết thúc trên "ngọn núi" cũng như sự phục sinh ở Ga-li-lê.

Lu-ca làm cho câu chuyện về sự cám dỗ Chúa Giêsu của ông đạt đỉnh điểm tại Giê-ru-sa-lem cũng như các lần xuất hiện của Đấng Phục Sinh, như thể ông muốn cho thấy tầm quan trọng của thành phố này đối với độc giả ngoại giáo của ông, những người không biết về nó.

Ngược lại, Mát-thêu khẳng định Đấng Phục Sinh không hiện ra tại Giê-ru-sa-lem mà chỉ ở Ga-li-lê và đặt sự cám dỗ thứ ba của Chúa Kitô trên "một ngọn núi cao" chứ không phải tại đền thờ, như thể ông muốn làm cho độc giả gốc Do Thái của mình không quá chú trọng đến Giê-ru-sa-lem và đền thờ.

• Phần mở đầu của các Phúc Âm:

Các văn bản-tiêu đề cũng khác nhau:

Mát-thêu 4,16-17, theo dòng dõi gia phả của chương 1, trình bày Chúa Giêsu như vua-Mê-si-a:

Dân này, ngồi trong bóng tối, đã thấy một ánh sáng lớn, trên những người ngồi trong vùng và bóng của cái chết, ánh sáng đã chiếu lên. Từ lúc đó Chúa Giêsu bắt đầu giảng dạy và nói: "Hãy ăn năn, vì vương quốc thiên đàng đã đến gần".

Lu-ca 4,18 trong khi trích dẫn Isaia, thấy Chúa Giêsu theo cách Hy Lạp hơn, như một người giải phóng:

Linh của Chúa ở trên ta, vì Ngài đã xức dầu cho ta ("làm kitô") để công bố tin mừng cho người nghèo; Ngài đã sai ta đi để chữa lành những người có lòng tan nát, để công bố cho những người bị giam cầm sự giải thoát, và cho người mù phục hồi thị giác, để gửi những người bị áp bức được tự do, để công bố một năm ân sủng của Chúa. Sau đó, Ngài cuộn sách lại, trả lại cho người phục vụ và ngồi xuống. Tất cả những người trong nhà hội đều nhìn chằm chằm vào Ngài. Rồi Ngài bắt đầu nói với họ: "Hôm nay lời này của Kinh Thánh đã được hoàn thành".

Mác-cô 1 mô tả một người đàn ông bí ẩn đến từ Nơi Khác, từ vùng đất của các thiên thần và các thú hoang:

12 Chúa Giêsu đã ở trong hoang mạc bốn mươi ngày, bị Sa-tan cám dỗ. Ngài ở với các thú hoang, và các thiên thần phục vụ Ngài. Sau khi Giăng bị giao nộp, Ngài đi vào Ga-li-lê, giảng Phúc Âm của Đức Chúa Trời.

• Gia phả Chúa Giêsu: Mát-thêu cho thấy dòng dõi Áp-ra-ham, nhấn mạnh sự bén rễ của Chúa Giêsu trong dân tộc Do Thái. Lu-ca truy ngược nguồn gốc Chúa Giêsu đến A-đam và chính Đức Chúa Trời, thể hiện tầm quan trọng của Ngài đối với chính những người ngoại giáo.

• Lu-ca không biết Palestine:

Lu-ca 4,29: vách đá dựng đứng của ngọn đồi mà trên đó Na-da-rét được xây dựng để ném Ngài xuống. Nhưng Na-da-rét được xây trên địa hình bằng phẳng.

Lu-ca 5,19: mái ngói theo một ngôi nhà Hy Lạp chứ không phải của một nơi ở Palestine.

• Những người chăn chiên và các đạo sĩ:

Mát-thêu: Các đạo sĩ nước ngoài đến thờ lạy tại Giê-ru-sa-lem vua dân Do Thái.

Lu-ca: Những người chăn chiên trên đồng ruộng, Si-mê-ôn và An-na tại đền thờ chào đón một Đấng Cứu Rỗi.

• Kết luận. Do những nhận xét như những gì chúng ta vừa đưa ra, các nhà nghiên cứu Kinh Thánh hiện nay đồng ý đề xuất các giả thuyết sau:

Phúc Âm Mác-cô có thể đã được viết tại Rô-ma trước năm 70.

Phúc Âm Mát-thêu vào khoảng năm 80 tại Xy-ri hoặc Ga-li-lê.

Phúc Âm Lu-ca vào năm 80 tại Hy Lạp hoặc Rô-ma.

So sánh đối chiếu

Hãy viết phiên bản của cùng một văn bản được lấy từ ba Phúc Âm đối chiếu trên ba cột.

Ba văn bản gần như giống nhau từng chữ, rõ ràng là có mối quan hệ văn học giữa chúng, các tác giả đã biết lẫn nhau về các văn bản của họ; không thể là ba nhân chứng kể lại tự do cùng một sự kiện, mỗi người với từ vựng riêng của mình.

Những nhận xét tương tự như những gì sau đây có thể được thực hiện xuyên suốt các Phúc Âm:

• Mát-thêu đã biết và sửa đổi Mác-cô:

Trong Mát-thêu, các đoạn viết bằng chữ nghiêng phải đã được tác giả thêm vào; thực vậy, nếu ngược lại xảy ra, người ta sẽ không hiểu tại sao Mác-cô (và Lu-ca) đã bỏ qua chúng.

• Lu-ca đã biết và sửa đổi Mác-cô:

Lu-ca thêm vào: ông biết suy nghĩ của họ, ông đứng dậy và đứng thẳng: việc đặt người đàn ông đứng thẳng làm cho ông gần gũi hơn với người bị quỷ ám được mô tả trước đó.

Chúng ta sẽ lại lý luận để giả định đây là hai phần bổ sung theo sáng kiến của Lu-ca; vì nếu không thì người ta sẽ không hiểu tại sao Mác-cô đã loại bỏ những yếu tố ý nghĩa quan trọng này.

• Mát-thêu và Lu-ca không biết nhau:

Nếu không, phải thừa nhận rằng mỗi người đã loại bỏ các yếu tố ý nghĩa quan trọng từ văn bản của người kia.

• Nhận xét:

Trong Mát-thêu, Chúa Giêsu biện minh cho thái độ của Ngài trong đoạn được chỉ ra bằng chữ nghiêng; hơn nữa, Ngài đã nói trước đó một câu mà Lu-ca không kể lại: Ta không đến để bãi bỏ Luật pháp mà là để hoàn thành nó (Mát-thêu 5,17). Mát-thêu viết cho những kitô hữu vẫn còn bị đánh dấu bởi lòng kính sợ Do Thái, mà ông chứng minh sự bén rễ của Chúa Giêsu trong tâm linh này mà Ngài không mâu thuẫn nhưng cải cách.

Ngược lại, Lu-ca không cảm thấy cần phải biện minh cho bất kỳ sự trung thành nào của Chúa Giêsu với Luật pháp; là môn đồ của Phao-lô, ông thấy trong Chúa Giêsu người rao giảng ân sủng độc lập với công đức Luật pháp.

Các nhà nghiên cứu Kinh Thánh đồng ý đề xuất sơ đồ đối diện cho thấy mối quan hệ của các Phúc Âm đối chiếu, cần được tinh chỉnh bằng cách tính đến thực tế là các văn bản Phúc Âm đã tiếp tục phát triển thêm một thời gian sau khi chúng được viết.

Các ví dụ khác

Các mối phúc thật (Bát Phúc)

Sơ đồ trước không giải thích mối quan hệ của hai văn bản này vì Phúc Âm Mác-cô không đưa ra Các Mối Phúc, cũng như nhiều hướng dẫn bằng lời của Chúa Giêsu. Sau đó người ta đưa ra giả thuyết rằng Mát-thêu và Lu-ca đều đề cập đến một nguồn thứ hai mà, thiếu điều gì tốt hơn, người ta gọi là nguồn Q, từ tiếng Đức quelle có nghĩa là nguồn.

Không thể nghĩ Mát-thêu và Lu-ca đã liên lạc với nhau vì lý do chúng ta đã đưa ra khi đọc ví dụ trước và hoạt động tương tự ở đây: người ta nhận thấy Mát-thêu đã thực hiện một công việc tâm linh hóa mà Lu-ca không thực hiện. Vì vậy, trong khi Lu-ca viết:

Phúc cho các ngươi, những người nghèo, và các ngươi, những người đói hôm nay

Mát-thêu chỉ rõ:

... nghèo về linh hồn, và đói khát sự công chính.

Người ta sẽ không hiểu, nếu Lu-ca đã lấy cảm hứng từ Mát-thêu ông đã bỏ qua những chi tiết này; và nếu Mát-thêu đã lấy cảm hứng từ Lu-ca, người ta sẽ không hiểu tại sao ông đã bỏ qua bốn lời nguyền rủa Lu-ca quy cho Chúa!

• Bài giảng trên núi (Mát-thêu 5), bài giảng trên đồng bằng (Lu-ca 6)

Bằng cách so sánh chúng theo cùng một cách, người ta sẽ nhận thấy Mát-thêu cấu trúc thành sáu đoạn được nhịp điệu bởi khẳng định:

các ngươi đã học được rằng người xưa đã nói... nhưng ta nói với các ngươi...

do đó trình bày Chúa Giêsu như một Môsê mới, như vua-Mê-si-a.

Ngược lại, Lu-ca sắp xếp cùng những lời nói thành các câu đối kép.

Hai bài giảng này không cạn kiệt tất cả các văn bản chung cho Mát-thêu và Lu-ca nhưng Mác-cô không biết: Các Mát-thêu và Lu-ca biết những văn bản khác mà họ đã trình bày khác nhau: Mát-thêu đã nhóm chúng thành năm bài giảng lớn; Lu-ca đã đặt chúng trong suốt một chuyến đi lớn mà Chúa Giêsu thực hiện từ Ga-li-lê đến Giê-ru-sa-lem.

Chúng ta được dẫn đến đưa ra giả thuyết về sơ đồ sau (sơ đồ 1).

Bằng cách chồng lên sơ đồ đã được đề xuất, chúng ta đi đến lý thuyết hai nguồn (sơ đồ 2).