Trong Cựu Ước, dân Israel hát vì Chúa đã bảo vệ họ khỏi người Ai Cập bằng cách khép lại Biển Đỏ trên họ (xem bài ca Xuất hành 15). Tương tự, ba chàng trai trẻ được thiên thần của Chúa cứu khỏi lò lửa đã bắt đầu ca ngợi, tôn vinh và chúc tụng Thiên Chúa (Đn 3, 51). Ngày nay, chúng ta vẫn hát vì Đức Kitô cứu độ chúng ta qua hy tế thập giá: Hãy dùng thánh vịnh, thánh thi và thánh ca, mà đem lòng tri ân cảm tạ Thiên Chúa, thánh Phaolô đã viết cho tín hữu Côlôxê (3,16).
Trong thư gửi các nghệ sĩ năm 1999, Đức Gioan Phaolô II đã viết: "Qua bài hát, đức tin được trải nghiệm như một tiếng kêu vang dội của niềm vui và tình yêu, một sự chờ đợi tin tưởng vào sự can thiệp cứu độ của Thiên Chúa" (số 12).
BÀI HÁT, KÝ ỨC VỀ ƠN CỨU ĐỘ
Vì vậy, trong bài viết về ý nghĩa của năm phụng vụ, hiến chế về phụng vụ thánh của Công đồng Vatican II nêu rõ: "Mẹ Thánh Giáo hội coi việc cử hành công trình cứu độ của Phu quân thần linh của mình bằng việc tưởng niệm thánh thiêng, vào những ngày cố định, trong suốt năm, là nhiệm vụ của mình. [...] Và Giáo hội triển khai toàn bộ mầu nhiệm Đức Kitô trong chu kỳ của năm, từ Nhập thể và Giáng sinh cho đến Thăng thiên, cho đến ngày Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống, và cho đến ngày chờ đợi niềm hy vọng hạnh phúc và sự quang lâm của Chúa. Trong khi cử hành các mầu nhiệm Cứu Chuộc như vậy, Giáo hội mở ra cho các tín hữu những kho tàng quyền năng và công nghiệp của Chúa mình; như thế, những mầu nhiệm này được hiện diện theo một cách nào đó trong suốt thời gian, các tín hữu được tiếp xúc với chúng và được tràn đầy ân sủng cứu độ." (Sacrosanctum concilium, số 102).
Việc lựa chọn bài hát cho phụng vụ của chúng ta do đó phải được điều chỉnh theo năm phụng vụ để phục vụ tốt nhất ký ức về công trình cứu độ này. Cũng như có những màu sắc phụng vụ cho các phẩm phục, bài hát có một màu sắc âm thanh, một tinh thần, phải phù hợp với từng mùa phụng vụ.
MỘT BỘ BÀI HÁT CHO TỪNG MÙA PHỤNG VỤ
Bộ sưu tập bài hát Grêgôriô, về vấn đề này, là một mẫu mực phải truyền cảm hứng cho chúng ta trong cả các sáng tác mới lẫn việc xây dựng bộ bài hát giáo xứ. Sự thống nhất của một mùa phụng vụ được thực hiện thông qua các phần thường lễ của Thánh lễ được tìm thấy trong Kyriale (Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei), ví dụ như lễ XI Orbis factor cho các Chúa nhật thường niên, lễ I Lux et origo cho mùa Phục sinh, lễ XVII cho mùa Vọng và mùa Chay. Tuy nhiên, các phần thường lễ gần đây thường không được sáng tác theo quan điểm này.
Các phần riêng được tìm thấy trong Graduale Romanum đánh dấu đặc điểm của mỗi Chúa nhật hoặc lễ: Ca nhập lễ, Đáp ca (bài hát sau bài đọc), Alleluia và câu xướng, Ca dâng lễ, Ca hiệp lễ.
Điều này phải khiến chúng ta tự hỏi về cách xây dựng bộ bài hát cho cộng đoàn của mình.
Tuy nhiên, một số mùa phụng vụ vẫn giữ được âm điệu riêng của mình như mùa Giáng sinh với các bài hát truyền thống, và cả mùa Phục sinh với các bài hát riêng như Vidi aquam ("Tôi đã thấy nước").
Di sản quan trọng của âm nhạc đàn organ cũng rất thú vị về vấn đề này: những âm sắc độc đáo của các bài hát Giáng sinh Pháp (Daquin, Dandrieu, Corrette, Lebègue, v.v.) hoặc tác phẩm của Johann Sebastian Bach là những ví dụ hùng hồn. Đây là một nguồn vô tận mà các nhạc công organ vẫn còn khai thác một cách hăng hái.
Để lắng đọng ký ức đức tin của cộng đoàn chúng ta, và theo châm ngôn lex orandi, lex credendi, "luật cầu nguyện là luật đức tin", bộ bài hát của cộng đoàn chúng ta phải được xây dựng trong thời gian dài, để tạo ra một màu sắc âm thanh riêng cho mỗi mùa phụng vụ. Sự thống nhất của một mùa thông qua phần thường lễ phải được tìm lại. Chúng ta không thể hát giống nhau trong mùa Chay và mùa Phục sinh. Tương tự, sẽ quan trọng để tìm ra màu sắc riêng cho mỗi Chúa nhật thông qua lời của ca nhập lễ và ca hiệp lễ. Công việc này chỉ có thể thực hiện được nếu chúng ta nghĩ đến việc lựa chọn bài hát cho mỗi Chúa nhật không phải một cách độc lập mà là xem xét toàn bộ năm phụng vụ như một hành trình, một ký ức về công trình cứu độ của Thiên Chúa. ■
Julien Courtois là trưởng ca đoàn nhà thờ chính tòa Puy-en-Velay từ năm 2015.
